Yazı: Ayşegül Uyanık Örnekal
Bir kadın için anne olma yolunda geçen dokuz aylık serüven, bebeğini kucağına almasıyla sona ermiyor, hatta belki de daha yeni başlıyor. Yeni doğum yapan kadınları bebeğin 40’ı çıkana kadar bekleyenleri, Memorial Ankara Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Bölümü’den Op. Dr. Nesrin Fener anlattı.
Rahim
Doğumdan altı hafta sonra vücut eski halini alıyor. Rahim kasılarak küçülmeye başlıyor. Özellikle emzirme döneminde daha belirgin kasılmalar oluyor ve bazen ağrı hissediliyor.
Kanama
Doğum sonrası, plasentanın ayrılmasıyla vajinal kanama başlıyor ancak dakikalar içinde rahim kasılarak kanamayı kontrol altına alıp, azaltıyor. Pıhtılaşma mekanizmasının da etkisiyle doğum sonrası kanamanın adet gibi olduğunu ve sonrasında rengi açılarak 40 güne kadar devam ettiğine dikkat çeken Op. Dr. Fener, “Hastaneden çıktıktan sonra parçalı, pıhtılı, yoğun, halsiz bırakacak kadar yoğun kanamalarda doktora haber verilmesi gerekiyor. Bu dönemde hijyene önem verilmesi, kötü kokulu akıntı, şiddetli karın ağrısı ve ateş varlığında bir sağlık kurumuna başvurulmalı” diyor.
Adet döngüsü
Doğum sonrası adet kanamalarının ne zaman başlayacağı, hormonal değişiklikler ve yumurtlamanın geri dönmesine bağlı oluyor. Yumurtlamayla birlikte düzenli adet görülebiliyor. Eğer anne, bebeğini emzirmiyorsa ilk ayda bile adet kanaması başlayabiliyor. Emziren annelerde adet kanamalarının başlaması ise emzirmeyenlere göre daha geç oluyor. Bu durumun, süt hormonu denilen ‘prolaktin’e bağlı olduğunu belirten Op. Dr. Fener, şu bilgileri veriyor: “Değeri yüksek olduğunda, prolaktin hormonu yumurtlamayı baskılayıp, adeti geciktiriyor. Adet, bazen 18’inci ayda başlayabiliyor. Ancak bu dönemde yine de gebelik riski bulunabildiğinden dikkatli olmak ve korunmak önemli. Emzirme sona ermesine rağmen halen adet görmeme durumu varsa doktora başvurulmalı.”
Kesi-dikiş
Normal doğum yapan kadınlarda, ‘epizyotomi’ denilen kesi ve dikişler olabiliyor. Dolayısıyla bu dönemde tuvalet temizliğine önem verilmesi ve doktorun verdiği ilaçlı suların kullanılması gerekiyor. Dikişlerin ortalama 7-10 günde iyileşip, genellikle kendiliğinden eridiğini ve almaya gerek olmadığını söyleyen Op. Dr. Fener, çok fazla ayakta kalmak, dinlenmemek ve kabız olmanın ise dikişlere zarar verebileceğine dikkat çekiyor.
Meme bakımı
Hamilelik döneminde memelerde yapısal değişiklikler oluyor ve bu durum, gebelik boyunca devam ediyor. Memelerde süt kanalları gelişip, genişleyerek salgı yapmaya hazır hale geliyor. Op. Dr. Fener, bebeğin her iki memeden sırayla emzirilmesi gerektiğini söyleyerek, “Memelerde çok fazla süt birikimine izin verilmemesi gerekiyor. Aksi halde mastit ve süt ateşi ortaya çıkabiliyor. Emzirme sonrası meme başı bakımının iyi yapılması, anne sütünün meme başına sürülmesi veya yıkanıp, temizlemeye gerek duyulmayan kremler kullanılması önem taşıyor. Bu şekilde meme başının temizlik ve bakımı yapılarak, bölgenin kuru kalmasına izin verilmiyor. Özel emzirme sutyenleri ve meme başı pedleri kullanmak gerekebiliyor. Memelerin iyi boşaltılmaması halinde ise süt kanallarında tıkanıklık meydana geliyor. Meme ucundaki çatlaklardan mikroorganizmalar içeri girerek enfeksiyona yol açabiliyor” diyor.
Kabızlık
Yüksek progesteron hormonu seviyesi, genellikle hamilelik döneminde kronik kabızlığa yol açıyor. Sezaryen doğumda bağırsak tembelliği, doğum sonrasında verilen ağrı kesiciler, demir ilaçları ve vitaminler de kabızlığın diğer nedenleri arasında sayılıyor. Normal doğum sonrası ise epizyotomi kesisinden kaynaklanan ağrı duyma endişesi nedeniyle tuvalete gitmeyi sürekli ertelemek de yine kabızlığa yol açabiliyor. Doğum sonrası kabızlığı önlemek için liften zengin baklagiller, taze meyve-sebze, kuru meyve ile bol sıvı tüketilmesi gerekiyor. Hareketsiz kalmamak da kabızlık sorununu gidermeye yardımcı olabiliyor.
Banyo
Normal doğumda aynı gün, sezaryende ise doğumdan iki-üç gün sonra banyo yapılabiliyor. Banyonun, ayakta duş şeklinde yapılması gerekiyor. Dikişlerin üzerine lif ve benzeri maddelere sürerek temizlik yapılmaması, banyodan sonra bölgenin temiz ve kuru tutulması ise büyük önem taşıyor.
Saç dökülmesi
Doğum sonrası bir süre saç dökülmesi ile renginde matlaşma görülebiliyor.
Ödem
Vücut, gebelikte oluşan ödemi doğum sonrası hemen atamayabiliyor. El ve ayaklardaki şişlikler 15-20 gün devam edebiliyor.
Cinsel yaşam
Doğum sonrası annedeki bedensel ve ruhsal değişiklikler en az 40 günde normale dönüyor. Dikişlerin iyileşmesi, ağrı olmaması ve enfeksiyondan korunmak için bu dönemde cinsel ilişki önerilmediğini vurgulayan Op. Dr. Fener, doğum sonrası östrojen ve progesteron hormonlarının baskılanması nedeniyle cinsel isteksizlik ile vajinal kuruluk olduğunu da sözlerine ekliyor: “İlk alltı haftanın ardından ağrı endişesinde azalma meydana gelen kadın, kendini cinsel ilişkiye hazır hissedebiliyor. Bu dönemde cinsel ilişkiyi kolaylaştırmak için doktor tarafından önerilen krem ve jeller kullanılabiliyor.”
