Yenidoğan döneminde bebeklerin uyku düzenleri esnek olabilir. Bu dönemde yaklaşık 18-22 saat uyuyabilirler. Bir bebeğin uyku düzeni yaklaşık dördüncü ayından itibaren şekillenmeye başlar ve siz de bu aylarda bir düzen oluşturmaya başlayabilirsiniz. Bebekler düzeni sever ve her bebeğin mutlaka bir uyku rutini olmalıdır. Uyku rutini bebeği uykuya hazırlamak demek. Her uyku öncesi aynı şeylerin yapılması bebeğinizi rahatlatır ve daha kaliteli bir uyku uyumasına yardımcı olur. Bebeklere uygulanacak uyku rutinleri yaşa bağlı olarak değişebilir. Bu rutin; yeni doğduklarında ılık bir banyo, masaj ya da ninni olabilir. Daha büyük bebeklerde ise banyo yaptırmak, masal okumak ve süt içirmek tercih edilebilir. Uyku rutini ile bebeğinizi hareketli ortamdan daha sakin bir ortama alır ve sakinleşmesi için ona zaman vermiş olursunuz. Özellikle yürüme çağından sonra bebekler günlerini çok daha aktif yaşamaya başlar. Aktif bir bebeği bir anda uyutmaya çalışmak oldukça zorlayıcıdır ama onu yavaşlatıcı aktivitelere yönelterek
uykuya hazırlamak ve uyutmak çok daha kolay olur.
Kesintisiz uykuya geçme zamanı
Her annenin hayali bebeğinin gece boyu kesintisiz uyumasıdır. Ancak yenidoğan döneminde maalesef küçük mideler açlığa çok fazla dayanamaz. Altıncı ayını geçen bebekler ise katı gıdaya başlanmasıyla artık 10-12 saat kadar açlığa dayanabilecek hale gelir ve gece boyu kesintisiz uyuyabilir. Tabii ki her bebek farklı ve bu bebeğin gelişimiyle de ilgili bir durum. Bebeğiniz gece aynı saatlerde uyanıyorsa, maalesef bu açlık değil, alışkanlık uyanmasıdır. Bir yaş civarı çocuklar iki saatte bir uyanıyor ve az az emip tekrar uyuyorlarsa, uykuya nasıl geçeceklerini bilmedikleri için bunu istiyorlardır. Yani dertleri açlık değil, bundan emin olabilirsiniz. Bu durumda gece beslenmelerini kesmek önemli. Sinem Akınal, bu dönemde ailelere bebeklerine rüya öğünü vermelerini öneriyor. Rüya öğünü ne mi? Bebeğiniz uyuduktan sonra onu saat 23.00 gibi beslemek ve midesini doldurmak anlamına geliyor. Böylece bebeğin gece tekrar uyanmaması hedefleniyor.
Emzirerek uyutmanın dayanılmaz cazibesi
Anneler için de bebekler için de en huzurlu ve tabii ki kolay yol emzirerek uyutmak. Ama bunun doğru olmadığını da hepimiz gayet iyi biliyoruz. Peki ne yapacağız? Emzirme elbette anneler için vazgeçilmez ve şahane bir duygu. Bebeğinizle aranızda muhteşem bir bağ oluşturur ve güven verir. Ama bebeğin emerek uykuya geçmesi meme ve uyku arasında bir bağlantı kurmasına ve emerek uyumaya alışmasına neden oluyor. Sinem Akınal annelere, özellikle yenidoğan döneminde, bebeklerini uykuları geldiğinde değil, uykudan uyandıktan sonra emzirmelerini öneriyor. Böyle bir düzen kurmak doğru uyumayı öğretmek açısından daha kolay.
Sallasak da mı uyutsak, sallamasak da mı uyutamasak?
Bebekler sallanmayı severler çünkü dokuz ay boyunca anne karnında annenin her hareketiyle sallanarak uyumaya alışmışlardır. Dünyaya geldikten sonra sallanmayla sakinleşmeleri ve uyumalarının sebebi, kendilerini güvende hissetmelerinden kaynaklanır. Ancak sallama, uzmanların tavsiye ettiği bir yöntem değil. Çünkü bazen aileler çocuklarını o kadar şiddetli sallıyorlar ki, iş tehlikeli bir boyuta ulaşabiliyor. Aynı zamanda sallanmak çocuklarda bağımlılık yaratıyor ve sallanmadan uykuya dalamıyorlar. Dolayısıyla siz de sallanan beşik, ana kucağı ya da hamakları bebeğinizi uyutmak için tercih etmemelisiniz. Evet kolayınıza geliyor olabilir ama bu şekilde sağlıklı bir uyku düzeni oluşturmanız mümkün olmayacak.
Yazı: Filiz Şeref
Bebeğiniz doğduktan sonra seve isteye pek çok şeyden feragat edebilirsiniz. Ancak söz konusu uykuysa, o vazgeçişler bu noktada insanı biraz zorlar. Sonuçta bu bir seçim meselesinden çok, bedensel yorgunluğun verdiği bir sıkıntı, dayanmakta güçlük çekme halidir… Siz de hem kendi beden -ve tabii ki ruh- sağlığınız açısından hem de minik bebeğinizin kaliteli uyku uyuması için, uyku konusuna erkenden ve fazladan eğilmelisiniz. Unutmayın, o uyursa herkes uyur! Öyleyse, işi bir bilenden öğrenin. En sık rastlanan 0-2 yaş arası uyku problemlerini ve sağlıklı bir uyku düzeni oluşturabilmek için neler yapılması gerektiğini Uyku Danışmanı Sinem Gerger Akınal ile konuştuk.
Yenidoğan dönemini ufak sıyrıklarla atlatabilirsiniz
Bebekler çok sık aralıklarla uyur. Ama kendi kendilerine uykuya geçmeleri hiç de kolay olmaz. Bebeğinizin neden ağladığını tahmin etmeye çalışmak, onu nasıl uyutacağınızı bilememek sizin için stres verici olabilir. Sinem Akınal, bu dönemde her anneye bebeğinin vücut dilini takip etmesini öneriyor. “Çünkü acıkan, uykusu gelen ya da gazı olan bir bebek aslında kendini ifade ediyordur” diyor ve bu dönemde bebeğinizi uyutmak için yapabileceklerinizi şöyle sıralıyor…
Bebeğinizi kundaklayın
Bebekler dünyaya geldikleri ilk aylarda kundaklandıkları zaman çok daha rahat ve uzun süre uyurlar. Çünkü kundaklanmak anne karnındaki güven duygusunu verir. Ayrıca bebekler bu aylarda ellerinin ve kollarının kendi uzantıları olduğunun farkında olmaz ve kendi kendilerini uyandırabilirler; kundaklayarak bunun önüne geçmiş olursunuz. Tabii burada yarım kundaktan bahsediyoruz. Yarım kundak, bebeğin kollarının sarıldığı bacak bölgesinin daha bol bırakıldığı kundak tipidir.
Yenidoğan dönemini ufak sıyrıklarla atlatabilirsiniz
Bebekler çok sık aralıklarla uyur. Ama kendi kendilerine uykuya geçmeleri hiç de kolay olmaz. Bebeğinizin neden ağladığını tahmin etmeye çalışmak, onu nasıl uyutacağınızı bilememek sizin için stres verici olabilir. Sinem Akınal, bu dönemde her anneye bebeğinin vücut dilini takip etmesini öneriyor. “Çünkü acıkan, uykusu gelen ya da gazı olan bir bebek aslında kendini ifade ediyordur” diyor ve bu dönemde bebeğinizi uyutmak için yapabileceklerinizi şöyle sıralıyor…
Yatak meselesi
İşte size iki uzmanlık sorusu! Bebeklerin anne-babayla yatmaya alışmaması için baştan nasıl bir yol izlemek gerekir? Eğer bu şekilde uyumaya alışmışsa, bebekler ne zamandan itibaren kendi yatağında yatmaya başlamalı? Sinem Akınal, “Aslında burada aile kendine bu soruları sormalı. Eğer siz doğal ebeveynliği benimsiyor ve bebeğinizle aynı yatakta olmaktan mutluysanız, bence hiçbir sorun yok. Ama bebeğiniz 10 aylık olduğunda artık kendi yatağında yatması gerektiği kararını verirseniz, bunu çocuğunuzun kabullenmesi güç olacak. Bir de belli bir aydan sonra bebeklerin emekleme ve yürümeye başlamasıyla ebeveyn yatakları tehlikeli olmaya başlar. Çocuğunuz dönebilir ya da yatakta tutunarak kalkmaya çalışabilir. Bu yüzden bu kararı almadan önce ileriyi düşünmek önemli. Bence bebeğinizi ilk dört ay kendi odanızdaki beşikte yatırmak, 4-6 ay arasında da kendi odasına almak ideal olanı” diyor.
Uyku eğitimi şart mı?
Son yıllarda çok fazla üzerine düşülen bir konu var; uyku eğitimi. Uyku eğitiminin son yıllarda ülkemizde daha sık konuşuluyor olma sebebi henüz yeni duyulması. Hala çoğu ailenin, bebeklerine yatağında kendi kendine uyumayı öğretebileceklerinden maalesef haberleri yok. Bebeğinizi dokunarak, pışpışla ya da hafif dokunuşlarla sallıyorsanız ve sabaha kadar uyuyorsa, burada bir sorun yok. Ama destekle (sallama, emzirme, kucakta) uyuyan bebekler gece uykularında sık sık uyanıyor, gündüz ise kısa uyku uyuyorlarsa, devreye uyku eğitiminin girmesi öneriliyor. Uyku eğitimi bebeğe doğar doğmaz verilebilir çünkü bebek sıfır uyku bilinciyle doğuyor ve ona yatağında kendi kendine uyumayı öğretmek zor oluyor. Ama bu dönemi kaçırdıysanız da sorun değil, doğru şekilde uyumayı bebeğinize her dönem öğretebileceğinizi bilmelisiniz. Sadece yaşı büyüdükçe kötü uyku alışkanlıklarına daha bağımlı hale gelecek ve onu vazgeçirmek zor olmaya başlayacak… Ama bilmelisiniz ki, hala geç ve imkansız değil.
Yani ağlatalım mı?
Pek çok uyku eğitimi çeşidi var ve uyku eğitimi bebeği ağlatmak anlamına gelmiyor. Önemli olan bebeğinizi ağlamaya terk etmemek, yanında olup ve uyuması için destek vermek. Sinem Akınal, bu dönemde bebeklerin ağlamasının da çocukların psikolojisini bozacağına inanmadığını söylüyor. “Çünkü çocuklar günlük hayatta da maalesef istediklerini ağlayarak elde etmeye çalışıyorlar; bu onların bir şeyi elde etmek için kullandıkları bir yöntem. Diğer taraftan bir bebeğin ilk üç yıl iyi uyuması ve beslenmesi oldukça önemli. Bu dönemde iyi uyumayan bebeklerin maalesef beyin gelişiminin olumsuz yönde etkilendiği biliniyor” diyor. Uyku eğitimi konusunda şu detayı da gözden kaçırmamak gerekiyor: Her çocuk aynı değil! Kimi çok uyumlu kimiyse özgür ruhlu. Uyumlu bebek daha kısa sürede doğru uyumayı öğrenirken hareketli ya da özgür ruhlu bebek için süre uzayabiliyor ama doğru adımlar atılırsa her bebek kendi kendine ve yatağında uyumayı öğrenebiliyor. Burada esas olan sizin doğru tutumunuz…
Bebeğim geç uyuyor!
Yapılan araştırmalar gösteriyor ki maalesef çocuklarımız yeteri kadar uyumuyor ve çok geç saatlerde yatıyorlar. 1-4 yaş aralığındaki çocukların çoğu maalesef 22.00’den sonra yatağa giriyor. Bu onlar için geç bir saat. Birçoğumuz çocukların geç yatmalarıyla ilgili nasıl davranmamız gerektiğini bilemiyoruz ve çıkmaza düşebiliyoruz. Elbette her çocuğun biyolojik uyku saati aynı olamaz ama her çocuğun yaşına göre alması gereken uyku süresi var. Burada diğer annelerin bebeklerini kaçta uyuttuğuna bakmak ve tutumlarınızı kıyaslamak yerine çocuğunuzun yeterli uyku alıp almadığını kontrol etmeniz daha doğru olacak. Aslında yapılması gereken en önemli şey, sabırlı ve tutarlı davranmak.
Emzirerek uyutmaktan nasıl vazgeçebilirim?
Beslenme ve uyku arasında büyük bir bağ olduğu doğru. Bebeğiniz aç kalırsa geceleri uyuyamaz. Ama bebeğiniz büyüdükçe işler değişir. Katı gıdalara geçişle beraber bebeğinizi besleme alışkanlıklarınız da farklılaşır. Kulağınıza şaşırtıcı gelebilir ama maalesef gece beslenmeleri, uyku sorunları nedenlerinden biri. Gece sürekli uyanan bebeğinizi aslında beslemenize gerek yok. Nedenini bilmeden her uyandığında bebeğinizi beslerseniz, muhtemelen uyku ve beslenme arasında bir ilişki kuracak ve yanlış uyku alışkanlığı kazanacak. Altı aylık ve üstü bebekler geceleri beslenmeden 11 saat uyuyabilir. Büyük olasılıkla bebeğinizin gece uyandığında emmek istemesinin sebebi başka türlü uykuya dalmayı bilmemesinden kaynaklanıyor. Gece beslenmelerini iki türlü kesebilirsiniz. Birden kesme yöntemi ya da azaltarak kesme yöntemini kullanabilirsiniz. Önemli olan bebeğinizin karakter yapısına hangisinin daha uygun olduğunu bilmek ve ona göre başlamak. Hangi yöntemi seçerseniz seçin istikrarlı ve kararlı olun. Unutmayın, bebeğiniz sizi anlayacak ve sizi yönlendirecek kadar akıllı. Birden kesme yöntemini tercih ettiyseniz, kararlı olmanız çok önemli. Anne ve babanın da hemfikir olması gerekir. Aksi takdirde bebeğinizin alışmasını beklemek yanlış olacak. Bu yöntemi tercih ediyorsanız, bebeğiniz uyandığında onu emzirmek ya da biberonla beslemek yerine sakinleştirmeye çalışın ve tekrar uykuya dönmesini sağlayın. Yanında olun, sırtını sıvazlayın, uyku vakti olduğunu söyleyin ve onu yatırın. Çok zorlu birkaç gece sizi bekliyor olabilir. Sabırlı olun, sonuç harika olacak, buna inanın. Azaltarak kesme yönteminde ise, bebeğinize verdiğiniz süt miktarını her gece kademeli olarak azaltın ve kucağınızda uyumasına izin vermeyin. Onu henüz uyanıkken yatağına koyun. Emziriyorsanız emme zamanını kademeli olarak azaltın. Ayrıca biberona su da katabilirsiniz, zamanla bebeğiniz onun için kalkmayı gereksiz bulacak.Yatağa uyuyunca değil, uykusu geldiğinde koyun
Bebeğinizi kucağınızda uyutup yatağına koymak yerine gözlerini henüz kapamamışken ama uykuluyken yatağına koyun. Yatağında gözlerini kapayan bebeğin uyandığında uykuya geri dönmesi de kolay olur. Kucağınızda uyuyan bir bebek uyanınca da tekrar kucağınızda olmak ister çünkü gözlerini orada kapamıştır ve bir anda kendini yatakta bulmak onun için korkutucu olabilir. Ayrıca bebeğinizi açık televizyon ve kalabalık bir ortamda uyutmayın. Kendi odasında, sakin ve huzurlu bir şekilde uykuya dalmasını sağlayın. Böylelikle daha kaliteli ve uzun uyuyacak.
Sallamadan uyumaya alıştırın
Uykusu geldiğinde bebeğinizi salıncak, puset, araba koltuğu ya da sıcacık kollarınız yerine yatağında uyumaya alıştırın. Başlarda bu kolay olmayabilir ama zamanla ona doğru şekilde uyumayı öğreteceksiniz. Bu sırada sabırlı ve kararlı olmanız çok önemli.
Emzikten yardım alın
Bebekler emme içgüdüsüyle dünyaya gelir. Bebeğinize birkaç tane farklı emzik alın ve uyutmaya çalışırken vermeyi deneyin. Eğer istemiyorsa ısrarcı olmayın ama birkaç gün boyunca ara ara denemekte fayda var. Birkaç farklı marka ve çeşitte emziği bebeğinize sunabilirsiniz. Böylelikle sürekli sizi emmesini engeller ve atıştırmacı (çok kısa aralıklarla emen) bir bebek olmasının önüne geçersiniz. Peki emzik ne zaman sorun haline gelir? Bebeğiniz yenidoğan dönemini atlattıysa, uykuya dalmak için emzik emiyorsa ve bu onu rahatlatıyorsa, telaşlanmaya gerek yok. Ama emzik ağzından her düştüğünde sizi çağırıp tekrar emzik ağzına verilince uyuyorsa, burada emzik ‘problem’ yani ‘uyumaya yardımcı’ haline gelmiş demektir. Bu durumun mümkün olduğunca önüne geçmeye çalışın.
Ah o uyku döngüleri!
Bebeklerde uyku döngüleri her 30 ya da 45 dakikada bir olur; bir bebeğin REM uykusundan non-REM uykusuna geçme süresidir bu. Başka bir deyişle her 45 dakikada bir bebeğiniz hafif uykuya geçer ve uyanır. Kendi kendine uyumayı bilen bebek bu döngü geçişinde uykusunu devam ettirebilir ama destekle uyuyan (sallanarak, emerek, kucakta) bebek maalesef uyanır ya da devam etmek için annesini çağırır. Bu kısa uykulardan sonra bebekler hiç uyumamış gibi yorgun uyanırlar ve bu uykuları mutlaka uzatmak gerekir. Bebeğiniz kendi kendine uyku haline geçmeyi başaramıyorsa, bu uyku döngülerinde yanında olabilir ve onun uykuya geçebilmesi için minik hilelere başvurabilirsiniz. Örneğin sırtına elinizi koymak, çok hafi f şekilde pışpışlamak onun uykuya devam etmesine yardımcı olabilir. Belki sadece sizi görmesi bile yeterli olabilir. Kendini güvende hisseder.
