Yazı: Sinem Gürleyük
Özgür çocuklar, mutlu çocuklar diyoruz ama görgü kurallarını öğretmeden rahat edemiyoruz. Misafirliğe gittiğinde çekmeceleri açmamasını, biri ona bir şey verdiğinde teşekkür
etmesini, bir şey isterken lütfen demesini sürekli tekrar etmeden duramıyoruz. Peki, bunları öğretmek için doğru zaman ne? Çocuklara görgü kurallarını nasıl öğretmek gerekiyor? Memorial Hizmet Hastanesi’nden Uzman Psikolog Sevda Sevimli Yurtseven’e danıştık, çocuklara görgü kurallarının nasıl öğretilmesi gerektiğini sorduk. Psikolog Yurtsever, çocukların üç yaşından itibaren süper ego geliştirdiğini söylüyor. Bu gelişimle birlikte de çocuklara toplumsal kurallara uyma konusunda ufak ufak eğitimlerin verilmeye başlanmasının doğru olduğunu vurguluyor. En uygun öğrenme aracının ise ebeveynin örnek davranışları olduğunu özellikle belirtiyor ve ekliyor: “Çocuk sosyalleştikçe yerinde bilgi vermek ve uygun davranışı ebeveyn olarak uygulamak çocuğa örnek olması açısından en uygun araç.”
ÖNCE SİZ KURALLARA UYUN
Anne-babaların en çok sıkıntı çektiği konulardan biri olan yemek bölümünün bir de misafirlik kısmı var! Zaten yemek yemeyi sevmeyen bir çocuğu masaya oturtup, birkaç lokma yemesi için çalışmak bile yeterince zorken, ona misafirlikte ya da misafirler geldiğinde nasıl yemek yemesi gerektiğini hangi yolla öğreteceksiniz? İşe çatal-bıçak eğitimiyle başlayın. Eğer kullanmayı başaramazsa, vazgeçmeyin. Çatal-bıçak kullanmayı öğrenmek için sizden yardım alabileceğini sık sık hatırlatın. Yemekte yanına mutlaka peçete koyarak ellerini ve ağzını bununla temizlemesi gerektiğini söyleyin. Bunları ona bağırmadan, sıkı sıkıya kurallar koymadan ve baskı uygulamadan yapmanız gerektiğini unutmayın. Aksi halde onu olumsuz davranışlara yöneltir ve istemediğiniz davranışları yapmasına zemin hazırlamış olursunuz. Bu noktada çocukların ailelerin aynası olduğunu unutmayın. Eğer siz evde yemek kurallarına uygun davranıyorsanız, çocuğunuz bunu zamanla içselleştirmeye başlayacak.
İŞE ‘LÜTFEN’LE BAŞLAYIN
Eğer çocuğunuzun size ve çevresindekilere saygı duymasını istiyorsanız işe siz ona saygı duyarak başlamalısınız. Çocuğunuzdan bir şey istediğinizde ‘lütfen’ kelimesini kullanmak ve çocuk davranışı uyguladığında ‘teşekkür etmek’ onun hem görgü kurallarını öğrenmesi açısından hem de birey olarak kendisine verilen saygı ve nezaketi görmesi açısından önemli. Herhangi bir olumsuz davranış veya hatada özür dilemeyi öğretmek de görgü kuralları açısından önemli bir yer tutuyor.
ONU MUTLAKA DİNLEYİN
Ebeveynlerin çocuklarıyla gerildiği en önemli anlardan biri de büyükler konuşurken çocukların kendi dertleriyle araya girmeye çalışması ve sohbeti bölmeleri. Büyükler konuşurken sözün bitmesini beklemesini öğretmek hem sizi hem de çocuğunuzu fazlasıyla gerebilir. Bunun için çocuğunuzu karşınıza alıp göz göze gelerek ‘Ben biriyle sohbet ederken sen araya girdiğinde ikinizi birden dinleyemiyorum, böylece hem gereksiz gerilip hem de ikinize de yardımcı olamıyorum. Bu yüzden bizim konuşmamız bitene kadar beklemen seni daha iyi anlamamı sağlayacak’ demeniz gerekiyor. Bunu belirttikten sonra sohbetinize devam edip, sohbetiniz bittikten sonra çocuğunuza dönüp ‘Şimdi seni dinliyorum’ diyerek ona mutlaka zaman ayırmalısınız. Çocuğunuz bunu öğrenene kadar birkaç kez yine aynı davranışı sergileyebilir. Bu durumda sabır göstermeniz gerekiyor. Gerekirse aynı gün içinde tekrar tekrar aynı cümleleri kurup, çocuğunuz bu durumu kavrayana kadar anlatmaktan vazgeçmeyin.
Kızmayın, takdir edin
Tüm çabalarınıza rağmen çocuğunuz toplum içinde uyulması gereken kuralları reddediyorsa, bu yaptığı davranışların hem siz hem de başkaları tarafından hoş karşılanmadığını ona anlatın. Devam etmekte ısrarcı olursa sevdiği bir aktiviteden kısa süre mahrum bırakabilirsiniz. Uzmanlar, tüm bunlara rağmen çocuğunuz en ufak bir olumlu davranış sergilediğinde takdir etmenizin ve memnuniyetinizi belirtmenin tüm cezalardan çok daha fazla işe yarayacağının altını önemle çiziyor.
UNUTMAYIN!
• Öğüt vermenin etkisi, uygulayarak göstermenin etkisinin yanında neredeyse geçersiz eleman olarak kalıyor.
• Çocuğunuza bazı kuralları öğretirken ve ondan bu kurallara uymasını beklerken aynı kurallara önce sizin uymanız ve bu davranışları kesinlikle onun yanında bozmamanız gerekiyor.
• Yemekten sonra eşiniz size ‘Eline sağlık’ diyorsa, babayı taklit eden bir çocuk zaman içinde bu davranışı örnek alır.
• Sokağa çöp atmamak, çevreyi kirletmemek, insanlara saygılı davranmak, arkadaşlarınızla ilişkilerinizde paylaşımcı olmak, çocuğunuzun dikkatle izlediği davranışlarınızdan bazıları. Tüm bunları siz hayata geçirmeden ondan bunları yapmasını beklemeyin.
