Ebeveynlerin en büyük kaygısı kuşkusuz çocuklarını en iyi şekilde yetiştirmek. Ancak kimi zaman anne babalar iyi şeyler yapmaya çalışırken, çocuklara zarar verebiliyor. Uzmanlar, günümüzde çocuklara sınırlama koymayan ‘çocukerkil’ ve her şeyin çocuk için yapıldığı ‘koruyucu aile’ tipinin de iyi bir model olmadığının altını çiziyor. Üsküdar Üniversitesi NPISTANBUL Hastanesi’nden Uzman Psikolog Özge Özkan, ebeveynlerin “Biz görmedik, bari onlar yaşasın” yaklaşımının çocuklara zarar verdiğini söyleyerek, günümüzde çocukerkil ailelerin oluştuğuna dikkat çekiyor ve bu aileleri de, “Çocukların isteklerine kolayca boyun eğerler, kural koymazlar ve fazlaca özgürlük tanırlar” şeklinde tanımlıyor.
Çocukerkil aile = Çocuk doyumsuzluğu
Özkan, çocukların kendine zarar verebileceği durumda bile etkili denetimden uzak olan bu aile tipinde yetişen çocukların davranışlarını ise şöyle aktarıyor: “Aşırı hoşgörülü tutum ile yetiştirilen çocuklar, bir süre sonra anne babasını denetim altına alır ve onları tehdit eder. Dedikleri olmayınca da tehditlerini uygular. Benmerkezcidirler. Eleştiriye açık olmadıkları için kendilerini geliştiremezler. Sosyal iletişimde gecikmeler yaşanabilir. Kuralsızlığa alışan çocuklar, okuldaki kurallarla karşılaşınca okula ve arkadaş çevresine uyum sağlamakta zorluk çekebilir. Her istediğini elde ettikleri için belli bir süre sonra doyumsuzluk yaşamaya başlarlar. Çocukerkil ailelerde aşırı hoşgörülü tutum sergileyen anne babalar da çocukları bir yerde gürültü yapsa bile uyarıda bulunmaz, sadece büyük bir sorun olduğunda çocuklarına sert bir tutum sergiler veya nedenini açıklayamadıkları bir ceza verirler.”
Çocuğu mutlu edememe endişesi
Çocukerkil aile gibi bunun tam zıttı olan koruyucu ailelik de iyi bir çocuk eğitim modeli değil. Çocuğa iyilik yaptığını zannederken kötülüğünün farkında bile olmayan bu aile tipinde, çocuk için ağlamasın, üşümesin, terlemesin, hasta olmasın, yorulup incinmesin diye büyük bir çaba gösterilir. Her şey çocuk adına yapılır. Anne babaların çocuklar için geliştirdikleri aşırı kaygı, onları aşırı korumaya yönlendirir. Çocuğa evde seçim hakkı verilmez. Anne-baba fazla kontrollüdür. Kazandırmak istedikleri davranışları duygu sömürüsü ve aşırı şefkat yöntemini kullanarak geliştirirler. Çünkü çocuğu mutlu edememe endişeleri vardır.
Ebeveynler nasıl davranmalı?
Ebeveynler, çocuğun iyi bir karakteri olması için önce kendi yaptıklarıyla örnek olmalı. Sonra yaşına uygun işleri tecrübe etmesine fırsat vermeli. Çocuğun yapacağı hataları, onun için öğrenme fırsatı olarak görmeli ve en önemlisi onu olduğu gibi kabul etmeli, gelişimine uzlaşarak birlikte destek verilmeli.
Hangi aileler ‘çocukerkil’ olmaya daha yatkın?
- Anne-baba yaşının ileri olduğu aileler
- Tek çocuklu aileler
- Tek ebeveynli aileler
- Çocuğun evlatlık olduğu aileler
- Çocuğunun geçmişinde ciddi sağlık sorunu bulunanlar
- Travma öyküsü olan aileler
- Anne ya da babanın bağımlı kişilik yapısına sahip olduğu aileler
Çocuk yetiştirirken bunlara dikkat!
- Çocuğu olduğu gibi kabul edin.
- Sınır ve kurallarınız olsun. Ancak bunlar keyfi olmasın ve anne-baba olarak siz de uyun.
- Eşinizle birlikte, tutarlı hareket edin. Birinizin izin vermediği bir şeye siz de vermeyin.
- Yaptıklarınızla örnek olun.
- Çocuğun her istediğini, istediği anda yerine getirmek yerine ihtiyaçlarını göz önünde bulundurun.
- Çocuklar arasında cinsiyet, yaş ve karakter ayrımı yapmayın ve ayrıcalıklı davranmayın.
- “Hayır” demesini bilin.
- Çocuğa bazen engelleme, anlık sevinç ve hazlardan (oyun isteği gibi) vazgeçebilmeyi, vazgeçmek gerektiğini öğretin.
- Çocuğa sorumluluk bilincini geliştirmek için kaldırabileceği küçük sorumluluklar verin ve sonucundan duyduğunuz memnuniyeti ifade edin.
- Yaşına uygun işleri tecrübe etmesine fırsat verin.
- Çocuğun yapacağı hataları, öğrenme fırsatı olarak görün.
