Son vakitlerde söyle durumlarla çok karşılaşır oldum.
Bir yerde oturuyorsunuz arkadaşlarınızla bir kahve içiyorsunuz ya da bir yemektesiniz, birden arkadaşlarınızdan birine bir şey oluyor ve eline telefonu alıp çocuklarının nerede olduğuna bakıyor ve istediği yerde değilse çabucak çocuklar aranıyor ve ortamda gergin bir rüzgar esmeye başlıyor, sesler yükseliyor ve çatışma başlıyor.
Pew Araştırma Merkezi’nin Amerika’daki 1060 ergen ve onların anne-babasıyla Eylül-Ekim 2014 ve Şubat-Mart 2015 devirlerinde iki evreli olarak yürüttüğü araştırmaya nazaran ailelerin büyük bir çoğunluğunun gözü, çocukların üstünde.
Keşke bizde de bu türlü bir araştırma yapılsa da bizdeki durumu da net görebilsek. Bildiğim kadarıyla Türkiye için elimizde bu mevzuda yapılmış araştırma sonuçları yok. Lakin şunu söyleyebilirim ki koçluk çalışmaları sırasında karşılaştığım aileler ve öğrencilerden ya da etrafımda gözlemlediğim kadarıyla Türkiye’deki takip münasebetleri ve biçimleri de Pew'in üstteki alanlarından çok da farklı olduğu değil. Birçok anne-baba, taşınabilir telefonların sunduğu uygulamaları çocuğunun nerede olduğunu takip etmekte kullanıyor, toplumsal medya paylaşımlarına ve bilgisayar tarihçesine saklı bilinmeyen göz atıyor.
Teknoloji bize inanılmaz imkanlar sunuyor. Bir yolcumuz varsa, o an uçağının hangi noktada olduğunu görebiliyoruz, çocuğumuzun nerede olduğunu takip edebiliyoruz. Fakat bunun toplumsal medyası var, iletileşme uygulamaları var, internette sohbet odaları var. Her an, her dakika çocuğunuzun kiminle ne yaptığını bilebilir misiniz? Ayrıyeten bilmeli misiniz? Pekala ya mahremiyete hürmet?
Anne baba olarak artık kendinize şunu sorun: Çocuğunuzu onu korumak için mi takip ediyorsunuz? Yoksa ona güveniyorsanız ancak ortam mı makûs?
Korumak için diyorsanız…
- İyi de orada kimlerle birlikte?
- Teknoloji bunu gösteriyor mu size? Hayır!
- Başının kederde olup olmadığını bilebilir misiniz? Hayır!
- Yapmamasını öğrettiğiniz şeyleri yapıp yapmadığından emin olabilir misiniz? Hayır!
Buna benzeri soracağım her soruya yanıtınız “hayır” olacak diye düşünüyorum. Peşine bir dedektif takmadığınız sürece, adım adım takip etmediğiniz sürece teknoloji onu korumanıza bir yere kadar yardımcı olur. O vakit çocuğunuzu onu korumak için takip etmekten vazgeçip bir an evvel kendisini muhafazanın, gerektiğinde “hayır” demenin, tehlike sinyalleri çaldığında evvelden anlamasının yollarını ona öğretmeye çalışın, esasen elinizden gelenin en düzgününü yaptığınız için endişelenmeden öğrenmeye ve öğretmeye devam edin. Sonra bırakın o kendini korusun.
Ona güveniyorum lakin ortam makus diyorsanız…
İşte burada biraz durmak gerekiyor. Sizce de burada bir aksilik yok mu? Yani sizin yetiştirdiğiniz bir bireye güvenmiyorsunuz aslında.
Uygun düşünün bu kelamın gerisinde biraz da çocuğunuza güvensizlik yatmıyor mu?
Çocuğunuz riskli yaşlarda olabilir ve siz itimat konusunda haklı da olabilirsiniz. Yetişkinlerin bile sanal dünyanın oyununa gelip başlarına sıkıntılar açtığı bir ortamda bir ergenin bir gencin farkında olmadan yol açabileceği meseleleri düşünürsek, daha da ihtimamlı olmak gerekiyor.
Bu durumda yapmanız gereken birinci şey çocuğunuza nelerin tehlikeli kategorisine girebileceğini ona öğretmek ve bu kategoriler hakkında onu bilgilendirmektir. Çocukları izlemeyin onu rahat bırakın demiyorum elbette izleyin, ona güvenerek izleyin, onu güçlendirerek izleyin her şeyi siz yapmayın bırakın o size yaşadıklarını anlatsın ve izlemeye gerek kalmasın itimat ortamı yaratırken çocuğunuzu müdafaayı bırakmayın. Dozunda olmak en düzgünü.
Hatırlayın, ergenlik çok kritik bir periyot. Bağımsızlığını ilan etmeye, bir birey olarak kendini kabul etmeye ve ettirmeye çalıştığı bu hassas periyotta onları korumak maksadıyla yaptığınız dozu kaçırdığınız denetimler, sizce ne kadar destekleyici bir davranış olabilir? Korumak ve güvenliğini sağlamak için, yeterli niyetle yaptığınız bu teşebbüsler aykırı bir tesir yaratıp onun hem kendisine hem de size itimadını zedeleyebilir, onun şahsî saklılığına hürmet göstermediğiniz niyetiyle aranızdaki bağlantının kopmasına kadar gidebilir. Ona güvenmek onun kendine itimadını desteklemek itimat ortamı için olmazsa olmazlar.
Yok ben yalnızca internetteki güvenliği için takip ediyorum diyorsanız…
İşte buna bir şey diyemem. Internet tabansız bucaksız bir kuyu. Elini verip kolunu kaptırabilir. Hele de ergenlik periyodunda. Internette paylaştıkları o silse de sanal dünyada bir yerlerde dolanıyor. Yok olmuyor, silinmiyor… Ya da o silmeden evvel bir paylaşımı diğeri tarafından çoktan kopyalanmış olabilir de… İnançlı, olmayan bir sitede ferdî bilgileri, kredi kartı bilgileri üzere hassas bilgi paylaşımları da olabilir. Fakat devası tekrar zımnî bâtın takip etmek değil. Bunun için internet takip programları var. Çocuğunuzla riskleri paylaşıp, bu riskleri ortadan kaldırmak için bu türlü bir takip programı kullandığınızı paylaşarak, onun inancını kaybetmeden bunu yapabilirsiniz. Çocuğunuzun internet kullanımını sonlandırmak da tahlil değil. Bu da tam birey olduğunu ispat etmeye çalışırken özgüvenini zedeleyecektir. Aranızda inanç kuramaz ya da onun telefonunu iletileri, toplumsal medya paylaşımları için karıştırırsanız bir de bakmışsınız itimat diye bir şey kalmamış. İşte o vakit asıl risk başlar. Çünkü sizden saklı gizli bir şeyler yapmaya başlar.
İrtibat değerli diyoruz, da kaç anne-baba bu hususlar hakkında çocuğuyla açık ve yapan bir bağlantı kurabiliyor? Üstte bahsettiğim araştırma sonuçlarına nazaran anne-babaların büyük bir kısmı çocuğuna internetin muhtemel tehlikelerini anlatmada, neyin uygun neyin uygunsuz davranış olduğunun hudutlarını çizmede şuurlu…
Siber tehlikeler varken “Çocuğunuzu takip etmeyin.” demek yanlışsız olmaz. Lakin bunu muhakkak bir ölçüde, çocuğunuzla nedenlerinizi paylaşarak yapın. Özel hayatının hudutlarını aşmayın. Mahremiyetine hürmet duyun. Kaygılarınızın kaynağını bilirse o aslında sanal dünyada başına gelenleri sizinle paylaşacaktır. Lakin dikkat! Çocuğunuzla ilginize bir bakın. Gerçek dünyada karşılıklı paylaşımlarınız nasıl? Orada eksiklikler varsa bu sanal dünya da daha çok olacaktır. O vakit birinci iş bağlantınızı güçlendirmek. Aksi halde takip yalnızca bağlantınızı daha çok zedeler, sırların sayısı artar, bir de bakmışsınız onun hayatından bihabersiniz… İnanın bu durumdaki tek anne-baba siz değilsiniz. Açık, samimi ve yapan bağlantının açamayacağı kilit yok!
Kaynaklar:
Elgiz Henden kimdir?
İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi mezunu olan Elgiz Henden, 8 yıl akademisyenlik, 12 yıl öğretmenlik ve eğitmenlik hayatında öğrencilerine nasıl daha yararlı olurum arayışıyla farklı eğitimler almış ve gençlere, öğrencilere koçluk yapmaya başlamıştır.
2007'den beri eğitim kurumlarının koçluk muhtaçlıklarını karşılamak için eğitimler vermektedir. 2012-2014 periyodunda Memleketler arası Koçluk Federasyonu (ICF)'in Türkiye şubesinde idare heyeti üyeliği yapmıştır. ICF'in onayladığı “Eğitim ve Öğrenci Koçluğu”, “Dikkat Eksikliği Hiperaktivete Koçluğu” “Anne Baba Koçluğu” sertifika programları düzenlemektedir.
Öğrencileriyle birlikte yazdığı “Başarabilirim Çünkü” isimli kitabın müellifidir.
Son periyotta “kendine güvenen ergenler ve onları özgür bırakan anne babaların olduğu bir dünya” yaratmak için gençlere koçluk yapmakta, anne babalara ve öğretmenlere eğitimler ve seminerler vermektedir.
