Emmek sadece bebeğin karnını doyurması anlamına gelmediği için bu özel zamanların sonuna gelmek anneleri ve bebekleri zorluyor. Her ayrılık gibi bu da sancılı oluyor. Duygusal davranıp bu süreci erteleyen birçok anne de var. Oysa sonrası hem anne hem de bebek için yepyeni ve daha özgür zamanların başlangıcı…
“Ne zaman?” sorusunun yanıtı aslında her bebek ve annenin kendine özgü ihtiyaçları nedeniyle kişiden kişiye değişiyor. “Ne kadar çok emerse o kadar iyi” diye düşünerek tercihi bebeğe bırakanlardansanız, iki yılı geçtikten sonra çevreden eleştiriler duymaya başlayabilirsiniz: “Çocuk sana bağımlı olacak!” Neyse ki son yıllarda yapılan araştırmalar uzun süre emmenin bağımlılığı arttırıcı bir etki yaratmadığını da gösteriyor. Çocuk istediği sürece emmeye devam etmesi gerektiğini savunanların görüşü yarım kalan ihtiyaçların ileride başka problemlere neden olacağı yönünde…
Gelelim ‘Nasıl?’ sorusuna.Zamanlama konusunda olduğu gibi yöntemler konusunda da farklı görüşler var. Azaltarak veya bir anda kesmek tercih edilebilecek iki yöntem. Her türlü yöntemi ve görüşü değerlendirdikten sonra bu konuda annelik sezgilerinize güvenmek en iyisi. Doğru zaman sizin ve bebeğinizin buna hazır olduğunuz zamandır. Bebeğinizde ‘ilk ayrılık’ hatırası bırakacak olması nedeniyle bu süreci özenle planlamak, her şartta yumuşak bir geçiş olmasını sağlamak önemli. Bunları başarmak için yapılabilecekleri Memorial Ataşehir Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Bölümü’nden Uzman Dr. Özlen Kaya Çardak’a ve Emzirme Danışmanı Nihan Tüzel’e sorduk.
BEBEĞİN MESAJLARI
Bebeğiniz öğünlerde düzenli besleniyorsa ve herhangi bir uyku problemi yoksa iki yaşına kadar emzirmeyi sonlandırmanız için bir neden yok. Fakat aşağıdaki sinyaller varsa doktorunuza da danışarak sütten kesmeyi düşünebilirsiniz:
• Anne sütü dışında ek gıda almayı reddediyorsa
• Kilo alımı düştüyse
• Gece emmek için sık sık uyanıyorsa
• Meme verildiğinde kayıtsız kalıyorsa
24 AY: EN FAZLA MI, EN AZ MI?
Anne sütü ile beslenme her bebeğin en doğal hakkı. Hayatın ilk altı ayı sadece anne sütü, bebeklerin tüm besin ihtiyaçlarını karşılıyor. Altıncı aydan sonra da ek besinlerle birlikte anne sütüne iki yaşa kadar devam edilmesi öneriliyor. Dr. Özlen Kaya Çardak, iki yaşında anne sütünün kesilme zamanının geldiğini belirtiyor: “İki yaş sonrası anne sütüne devam edilmesi tıbbi fayda sağlamadığı gibi psikolojik olarak zararlı olmaya bile başlayabilir. Eğer bebek gece saat başı kalkıp emmek istiyorsa, anneyi emzik gibi kullanmaya başladıysa, ek besin alımı da güzelse 18 ay-24 ay arası anneye uygun olan bir zamanda süt kesilebilir. Ama ideal olan; bebek kendiliğinden bırakmadıysa 24 aya kadar süte devam etmektir. İki yaşa kadar anne sütü almaya devam eden bebeklerin, ilkokul çağına gelince yapılan karşılaştırmalı çalışmalarda daha kısa emmiş olan bebeklere göre okul başarıları, IQ değerleri ve duygusal zekalarının daha ileri düzeyde olduğu pek çok tıbbi çalışmada kanıtlanmıştır.”
Emzirme Danışmanı Nihan Tüzel ise 24 ayın üst limit olarak kabul edilmemesi gerektiği görüşünde. Dünya Sağlık Örgütü’nün emzirmenin en az 24 ay devam edilmesini önerdiğini belirten Nihan Tüzel şunları söylüyor: “Burada ‘en az’ ifadesini vurgulamak istiyorum çünkü çoğu zaman bu ifade atlanıyor ve 24 ayı dolan her bebeğe memeyi bıraktırmak gerektiği düşünülüyor. 24 aydan sonra emzirmeye devam eden anneler artık kocaman olmuş, koşup oynayan, hatta kendisini rahatlıkla ifade edecek kadar konuşabilen bebeklerini memeden kesmeleri konusunda çevrelerinden baskı görüyorlar. Oysaki 24 ay, emzirmeyi sonlandırmak için bir üst limit değil; tam tersine, emzirmeyi sürdürmek için önerilen minimum süre. Bebek ve anne istediği sürece, emzirmeye devam edilebilir; kesmek için belirlenmiş bir yaş yoktur. Anne sütünün içeriği bebeğin ayına göre değişiklik gösterdiğinden dolayı, bebekler annelerinin sütünden faydalanmaya her zaman devam ederler. Yani toplumda ‘kahve niyetine emmek’ olarak tanımlanan emme şeklinin bile bebeğe yararı vardır.”
KARARI KİM VERECEK?
Dr. Özlen Kaya Çardak, anne sütünün kesilme kararının bebeğe değil, anneye ait olduğunu söylüyor. “Bu konuda bebeğin talebi genelde yıllarca emmeye devam etmek şeklinde olabiliyor. Bu nedenle anne önce bu kararı kendi kabul etmeli, sütün kesilme zamanının geldiğine önce kendi ikna olmalı. Anne, sütü kesmeye karar verdiği dönemde eğer bebek aktif bir enfeksiyon hastalığı geçiriyorsa veya ciddi diş çıkarma kriz dönemiyse karar 1-2 hafta ertelenebilir. Mümkünse bebekte hastalık yokken süt kesilmelidir” diyor.
ACELEYE GETİRMEYİN
“Emzirmek, anneyi bebeğe, bebeği de anneye müthiş bir sevgiyle bağlar” diyen Emzirme Danışmanı Nihan Tüzel, bu sürecin bebek için de, anne için de son derece hassas olduğunu ifade ederek aceleye getirilmemesi gerektiğinin altını çiziyor: “Üzerine düşünülmeli, planlanmalı ve sadece annenin üstesinden gelmeye çalıştığı bir süreç olmaktan çıkıp, babaların da desteğiyle, bebeklerin tepkileri, duyguları, ihtiyaçları, emme sıklıkları göz önünde bulundurularak, özenle yürütülmeli. Bebeğin genel sağlık durumu, atak haftası, tuvalet alışkanlığı kazandırma dönemi, taşınma, ayrılık, kayıp, bakıcı değişikliği gibi başlıklar değerlendirilmeli.”
SOMUT NEDENLER SUNUN
“Anne sütünün kesilmesine karar verilen dönemde bebeklere ‘Sen abla, abi oldun artık’ veya ‘Sana süt vermeyeceğim’ gibi soyut kavramlar pek anlamlı olmaz hatta ters etki bile yapabilir” diyen Dr. Özlen Kaya Çardak, çocuklara daha somut nedenler sunulması gerektiğini belirtiyor: “Meme başının görüntüsünün veya kokusunun veya tadının değiştirilmesi gibi somut nedenlerle bebeğin sütü kendi reddetmesi sağlanabilir. Acı veya ekşi bir gıda veya renk değişikliği yapacak bir madde meme başına sürülebilir. Emmeye niyet ettiğinde ağzına gelen kötü koku veya tat sonrası bebek ikinci defa denemek istese bile üçüncü kez genelde istemez.”
Memeden kesme sürecinin zamana yayılması ve yavaş yavaş azaltılması gerektiğini belirten Emzirme Danışmanı Nihan Tüzel ise bebeği tiksindirmeyi, boyayıp, bant yapıştırıp korkutmayı ya da aniden memeden uzaklaştırmayı önermiyor, “Çünkü bu gibi uygulamalar bebekte şaşkınlık, korku, hayal kırıklığı, anneye güvenin sarsılması gibi karşılaşmayı istemediğimiz durumlara ve duygulara neden olabilir” diyor.
MEMEDEN AYRILSIN, ANNEDEN DEĞİL
Bebekler annelerinin kucağında kendilerini güvende hissediyor. Bu sebeple sütten kesme sürecinde bebeğinizi emzirdiğiniz dönemdeki kadar ilgili olmaya özen göstermeniz gerekiyor. Böylece emmeyi bırakınca anneden kopacağı korkusu azalıyor. Tensel bağın devam etmesi için beslenmesini bir müddet daha kucağınızda yaparak alışması için ona zaman tanıyabilirsiniz. Memeden kesme sürecinin zamana yayılmasını ve emzirmelerin yavaş yavaş azaltılmasını tavsiye eden Nihan Tüzel, azaltırken de emmenin yerinin, bebeğin sevdiği başka bir şeyle doldurulması gerektiğini söylüyor. Bol bol kucaklaşma, şarkı söyleme, oyun oynama, kitap okuma, babayla aktivite gibi önerilerde bulunuyor. Dr. Özlen Kaya Çardak da bu süreçte bebeğin psikolojisi açısından önemli olanın annenin yüzünün gülmesinin olduğunu ve annenin bebeğe, ‘Ben senin yanındayım’ mesajı ile güven vermesi gerektiğini belirtiyor ve “Bebek ve anneyi ayırarak süt kesilmesi çok yanlış. Süt kesme sürecinde bebek memeden ayrılmalı ama anneden kopmamalı. Onun sevgisini ve vereceği güven duygusunu hep hissetmeli” diyor.
KARARLI OLUN
Sütten kesme kararını aldıktan sonra bu konuda net ve tutarlı davranmak sürecin uzamaması ve farklı problemlere sebep olmaması açısından önemli. Kendinizden emin olmadığınız takdirde çocuğun güveni sarsılabiliyor, kafası karışabiliyor. Ancak bazı durumlarda esneklik göstermek de gerekebiliyor. Bu süreç tamamen size ve bebeğinize özel gelişeceği için doğru şekilde yöneterek dengeyi korumak için bebeğinizin tepkilerini ve duygularını dikkatle analiz etmeye özen göstermelisiniz. Kararı aldıktan sonra ilk uygulama günü tahmininizden daha zor da geçebilir. Fakat emmeyi bırakmamış hiçbir çocuk olmadığını hatırlayarak önce kendi gerginliğinizi azaltmayı deneyebilirsiniz. “Ayrılma sürecinin ilk iki günü zorlu geçse bile üçüncü gün genelde bebekler olayı kabullenir ve artık teklif edilse bile emmeyi kendileri tercih etmezler” diyen Dr. Özlen Kaya Çardak, bu konuda kararlı olmanın önemli olduğunu vurguluyor: “Kesme kararı verildiğinde 1-2 gün vermeyip sonra tekrar emzirmeye dönmek çok yanlış. Süt kesilmesi kararı verilip harekete geçildikten sonra artık geri dönüş yapılmamalı.”
Sütten kesildikten hemen sonraki dönemde bebeklerde bağışıklık sisteminde bazı değişiklikler olabildiğine dikkat çeken Dr. Özlen Kaya Çardak, bu nedenle anne sütü yeni kesilmiş bebeklerin kalabalık ortamlardan uzak tutulması gerektiğini ve takip eden hekim gerekli görürse vitamin destekleri yapılabileceğini belirtiyor.
AZALTARAK KESMEK İÇİN
• Başlangıçta gündüzleri bir emzirmeyi atlayın. Örneğin öğle veya ikindi öğünündeki ek gıdanın ardından anne sütü vermeyin.
• Kademeli olarak diğer öğün aralarında verdiğiniz sütü belli zaman araları koyarak kesebilirsiniz.
• En çok zorlandıkları sabah ve gece uykusundan önce emme zamanları olabilir. Bunları sona bırakmak daha doğru olur.
• Emzirme sürelerini kısaltabilirsiniz.
• Farklı şeylere dikkatini çekerek emmeyi unutturmayı veya ertelemeyi deneyin.
• Gündüzleri emmemeye alıştıktan ve uyku öncesi öğünü de kestikten sonra gece uyandığında emzirmemeyi deneyebilirsiniz. Bu süreçte zorlanan ve ağlayan bebeğinizi babasının sakinleştirmesi iyi bir fikir olabilir.
• Süt içmesi gereken zamanlarda sağılmış anne sütünü veya formül mamayı biberonla vermeye alıştırabilirsiniz. Bunu yerine kabul ediyorsa bardaktan da içirebilirsiniz. Bu tamamen bebeğin tercihine bırakılabilir.
TIKANIKLIK OLUŞURSA
Emzirmeyi hızlı bir şekilde kesmek annenin memelerinin sütle dolup gerginleşmesine sebep olabiliyor. Emzirme Danışmanı Nihan Tüzel süt tıkanıklığı konusunda şu tavsiyelerde bulunuyor:
• Ateş, halsizlik, memede kızarıklık yoksa sıcak duş alın. Duşta suyu memelerinize tutarken, bir tarak ya da diş fırçasıyla memeyi dıştan meme ucuna doğru taramak tıkanıklığı açmaya yardımcı olur.
• Özellikle ele gelen sertlikler oluştuysa, tarama işlemini onların üzerinden yapın.
• Duştan çıkar çıkmaz, en hızlı şekilde sağıma başlayın.
• Ateş, halsizlik, memelerde kızarıklık başladıysa, iltihap ihtimaline karşı, sıcak uygulamalardan kaçının ve hemen doktorunuzu arayın.
