Uyutmalı mı, uyutmamalı mı? Uyusun diye zorlamalı mı? Hangi dönemde ne kadar uyumalı? Uyku ile ilgili sorular bitmez. Ancak şurası bir gerçek ki anneler bebekleri uyusun ister! Hem bebeklerinin gelişimi için hem de kendi hayatlarını, en azından bir zombiye dönüşmeden devam ettirebilmek için! Diğer yandan birçok bebek ve küçük çocuk ise uykuya direnir. Memorial Şişli Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Dicle Çelik’e, “Bunu tersine çevirmek mümkün mü?” diye sorduk.
UYKU YOKSA HUYSUZLUK VAR
“Uyku, yaşamın her dönemi için büyük önem taşıyor. Özellikle gece kaliteli bir uyku uyuyamayan bebekler ve çocuklar daha sinirli, hareketli, hırçın ve mızmız oluyor. İyi bir uyku ise bebeğin yeni güne daha zinde ve en önemlisi öğrenmeye açık bir şekilde uyanmasını sağlıyor” diyen Uzm. Dr. Dicle Çelik, uykusuz bebeklerin daha sinirli olduğunu söylüyor ve bu durumu şöyle açıklıyor: “Vücudun önemli hormonlarından kortizol, stres ve uykusuzluk durumunda salgılanır. Kortizol seviyesi arttığında uyku, mutluluk, sakinlik hormonu olan melatonin salgılanamaz. Bu nedenle gece kaliteli bir uyku uyumayan bebeklerde ve çocuklarda gündüz genellikle aşırı hareketlilik, hırçınlık, mızmızlık halleri görülür. Ayrıca kesintiye uğrayan uyku nedeniyle uykunun belirli dönemlerinde salgılanan, büyüme hormonlarının üretimi de sekteye uğrar. Bu da bebeğin sağlığını dolaylı olarak etkiler.”
ENERJİ DEPOLARI DOLUYOR
Bebeklerin büyümesi için uyku oldukça önemli. Çünkü sağlıklı uyuyamayan bebeklerin bağışıklık sistemi de zayıflıyor. Kaliteli ve kesintisiz gece uykusu bebeklerin büyümelerinde ve beyin gelişiminde önemli bir role sahip. “Mükemmel bir gece uykusu, bebeğinizin gün boyu öğrendiklerini düzenlemesine olanak verir. Uyku, bebeğin enerji depolarını yenileyerek yeni güne mutlu, zinde ve en önemlisi öğrenmeye açık olarak başlamasını sağlar. Uyku, bebeğin büyüme gelişmesini ve zihinsel gelişimini de hızlandırır” diyen Çelik, yaşa göre uyku düzeninin de değişiklik gösterdiğini belirtiyor.
GEÇİŞ YAVAŞ YAVAŞ OLMALI
Bebeklerin gündüz uykularıyla ilgili bir geçiş dönemi yaşayabileceğini ifade eden Uzm. Dr. Dicle Çelik, bebeklerin 15’inci aya kadar gündüz iki uyku uyumasının tavsiye edildiğini, ama çocuk iki uykuya direniyorsa, artık tek uykuya inebileceğinizi söylüyor ve bu geçişin de adım adım yapılması gerektiğini ifade ediyor. Çelik, “Bebekler genellikle 12–18’inci aylar arasında gündüzleri iki uykudan tek uykuya geçerler. Bu geçiş döneminin bazı işaretleri vardır:
Daha önce olmayan gece uyanmaları ortaya çıkabilir, bebeğiniz iki öğlen uykusundan birine, genellikle akşamüzeri uykusuna direnmeye başlayabilir. Gündüz uykuları kısalır veya sabahları normalden erken uyanmaya başlayabilir. Tek uykuya geçiş döneminde, sabah uykusunu düzenli olarak 15 dakika ileri atarak bebeğinizin öğlen uykusunu saat 12–13 arasında uyumasını sağlayabilirsiniz” diyor.
DÖRT YAŞ SONRASI İHTİYAÇ AZALIYOR
İki yaşındaki çocukların çoğu gündüz artık bir kez, genellikle 12.00-13.00 saatleri civarında uyuyor ve dört yaş civarında da gündüz uykularını tamamen bırakıyor. Özellikle gündüz uykularının bırakıldığı bu dönemlerde çocuğu gece uykusuna normalden biraz daha erken yatırarak ihtiyacı olan uykuyu alabilmesini sağlamak gerekiyor.
UYKU RİTÜELİNİZ OLSUN
Uyku öncesi ritüel oluşturmanın önemine değinen Çelik, “Çocuğu her gün aynı saatlerde yatırmak önemli. Bu konuda ebeveynler tutarlı olmalı. Bebeklerde gece uyku düzeni altı hafta ile üç ay arasında oturmaya başlarken, gündüz uyku düzeni ancak altıncı ay civarında yerleşir. Bebeğin 24 saat içerisindeki tüm uykuları (gece ve gündüz) bir bütünün parçasıdır. Gece uykusu gündüz uykularını, gündüz uykuları da gece uykusunu etkiler. Bu etkileşim içinde denge çok önemlidir” diyerek gündüz uykularının yeterli miktarda olmasının, bebeğin gece de iyi uyumasını desteklediğini ifade ediyor.
KUCAK MESELESİ
Özellikle emzirilerek, biberonla, sallanarak ya da kucakta uyutulan bebeklerde bir süre sonra ciddi uyku problemleri olabileceğini, bunun da aile düzeni açısından çok yıpratıcı olabileceğini vurgulayan Uzm. Dr. Dicle Çelik, bebeklerin sağlıklı uykuya dalabilmeleri ve uyandıklarında tekrar kendi başlarına uyuyabilmeleri için uyku düzeni oluşturmak gerektiğinin altını çiziyor.
GÜNDE KAÇ KEZ UYUSUN?
0-3 ay: Gündüz uyku düzeni henüz oturmadığından günde 4-5 kez uyuyabiliyorlar.
3-4 ay: Gündüz uykuları düzene girmeye başlıyor. Genellikle günde dört kez uyuyorlar.
4. ay: Üç gündüz uykusu uyumaya başlıyorlar.
5-8 ay: Bu dönemde genellikle iki uzun, bir de kısa olmak üzere üç uyku uyuyorlar. Yedinci aydan itibaren son uykuya direnme başlayabiliyor ve iki uykuya geçiş başlayabiliyor.
9-18 ay: Çoğu bebek bu dönemde iki gündüz uykusu uyuyor ama tek uykuya geçiş sinyalleri 10’uncu aydan itibaren bile başlayabiliyor.
HER YAŞIN UYKU İHTİYACI FARKLI
İlk ay: Toplam günlük uyku süresi 18–20 saat arasında değişir.
İkinci ay: 15,5–17 saat arası olan toplam uyku süresinin 8,5–10 saati gece, geri kalanı gündüz uykusu olarak gerçekleşir.
Üçüncü ay: Toplam uyku süresi 15 saattir. Bunun 10 saati gece, beş saati gündüz gerçekleşmeli.
4-5. aylar: Gece uyku süresi 10-11 saat ve gündüz uyku süresi 4-5 saat arası olmalı. Ayrıca dördüncü aydan sonra uyku eğitiminin başlaması da büyük önem taşıyor.
6-8. aylar: Bebekler, 10–12 saat gece uykusu ve gündüz yeterli kaloriyi aldıkları sürece gece beslenmeye ihtiyaç duymazlar. Birçok çocuk, gündüz iki kere uyur, bazen de üç kez uyuyabilir.
9-12. aylar: Dokuz aylıkken geceleri ortalama 11, gündüzleri üç saat uyur. 12’nci aya gelindiğinde gündüz uykusu ortalama 2.5 saate düşerken, gece uykusu 11 saat 15 dakikaya kadar uzar.
12-18. aylar: Bu aylardaki en büyük değişim 18’inci aya gelindiğinde iki yerine bir kez gündüz uykusu uyuyor olmasıdır.
18 ay-2.5 yaş: 18’nci ayda geceleri ortalama 11 saat 15 dakika uyurken, gündüzleri tek uykuda 2.5 saat uyur. 2.5 yaşına geldiğinde ise gece uykusu 11 saate, gündüz uykusu da iki saate düşer.
2.5-5 yaş: Üç yaşında geceleri 10.5 saat, gündüzleri 1.5 saat uyurken, dört yaşına geldiğinde birçok çocuk gündüz uykusunu kaldırır ve gece uykusu 11,5 saate uzar. Beş yaşında bu süre 11 saate düşer.
Yazı: Elif Girgin
