Yazı: Filiz Şeref
Dünyagöz Hastaneler Grubu’ndan Op. Dr. Elvan Yalçın ile şaşılık, göz tembelliği, miyop gibi çocuklarda en sık rastlanan problemleri ve tedavi yöntemlerini konuştuk.
İlk göz kontrolü ne zaman yapılmalı?
Göz kontrolleri doğumdan hemen sonra yapılabilir. Ancak özellikle bir yaşında yapılan muayene çok önemli. Hiçbir problem yoksa sonraki muayeneler, kreşe başlamadan 3.5 yaşında ve ilkokula başlamadan altı yaşındayken yapılmalı. Okul süresince düzenli göz muayenesi de önemli. Bir problem varsa, kontroller daha sık olmalı.
Şaşılık ve göz kayması bebeklerde oldukça sık görülüyor. Neden?
Gözlerin paralel duruş pozisyonunun bozulmasına şaşılık deniyor. Tedavi edilmediğinde, özellikle tek taraflı kaymalar göz tembelliğine yol açabiliyor. Şaşılığın oluşum nedenleri arasında yüksek tansiyon, şeker hastalığı, damar hastalığı, çarpma ve kazalara bağlı rahatsızlıklar yer alıyor. Yüksek hipermetropi, miyopi veya astigmatizma da bebekte her iki gözde veya tek gözde kaymaya neden olabiliyor. Ayrıca, hamilelikte geçirilen hastalıklar, zor bir doğum, erken ve düşük kilolu doğum bebekte görme problemlerine ve buna bağlı olarak gözde şaşılık oluşumuna sebebiyet veriyor. Ateşli bir hastalık ya da bir yerden düşme sonrası da şaşılık başlayabiliyor. Bunların dışında, merkezi sinir sistemini yani beyni ilgilendiren bazı hastalıklar, bir de çok önemli olarak bazı tümörler sadece gözde kayma ile kendini gösterebiliyor.
Şaşılık ne zaman kendiliğinden geçiyor, ne zaman mutlaka tedavi edilmeli?
Bebeklerin ilk üç ayında, gözlerinde ara sıra kaymalar oluşabilir; bu durum beşinci ve altıncı aya kadar düzelir. Altıncı aydan sonra oluşan kaymalar ise tedavi edilmeli. Sabit olan kaymalarda anneler uyanık olmalı; tek taraflı bir kayma, gözde tembelliğin ve daha başka problemlerin habercisi olabiliyor. Bazı tip göz kaymaları, ilk üç ay ve sonrasında ortaya çıkıyor. Doğumsal kaymalar da diyebileceğimiz bu durumun tek tedavisi cerrahi müdahale. İlk iki yaş içinde uygulanınca, çocuğa her iki gözüyle birlikte görme alışkanlığı kazandırır
ve derinlik hissine yani üç boyutlu görmeye kavuşturur; bu nedenle çok önemli. Sadece ameliyat ile sorunun çözülemediğini de hatırlatmalıyız. Çocuğun okul dönemine kadar takibi
ve tedavisi sürdürülmeli. Ameliyat sonrası olabilecek kayma takipleri ve görme düzeyinin korunması ancak bu şekilde yapılabiliyor.
Çocuklarda sık rastlanan diğer göz rahatsızlıkları hangileri?
Göz tembelliği, şaşılık, kırma kusurları (miyopi, hipermetropi ve astigmat) çocuklarda en sık görülen sorunlar. Erken doğan, yani prematüre bebeklerin ise problemleri çok daha farklı ve büyük boyutlarda olabiliyor; bu nedenle bebek ve çocuklardaki göz problemlerinin erken tanısı çok büyük önem taşıyor.
Peki, çocukların gözlerinde rahatsızlık olduğunun en net belirtileri neler?
Göz kayması, göz kapağı düşüklüğü, göz yaşarması, çapaklanma, gözlerde şişlik, bir gözü kapayarak bakma, çok yakından okuma, televizyonu yakından izleme, gözlerini kısarak
bakma, okuduğu yeri kaçırma, okuduğu yeri belirlemek için parmak kullanma, düşük performans, baş ağrısı, sakarca davranış, dalgınlık, başı bir yana eğerek bakma, sık sık gözleri kaşıma, bebek üç aylık olmasına rağmen bakışları odaklayamama, ailede gözlük kullanan veya göz hastalığı bulunması durumlarında çocukta göz hastalığı olabileceğini düşünmek
gerekir.
Göz hastalıklarının tedavisi nasıl yapılıyor?
Göz hastalıkları mutlaka gözlük ile desteklenmeli. Göz tembelliği varsa, kapama gibi tedaviler de eklenmeli. Ayrıca üç yaş üzerindeki çocuklarda ortoptik tedavi dediğimiz hastane
içinde uygulanan yöntemlerimiz de var. Bu tür tedavilerde haftanın belirli günlerinde çocuk hastaneye gelir ve burada ortoptist tarafından çalıştırılır.
Göz tembelliği tam olarak nedir?
Tıp dilinde ambliyopi olarak adlandırılan göz tembelliği, genellikle gözlerden birinde görme keskinliğinin yüzde 20 ya da daha fazla oranda, diğerine göre az olması durumu. Tembelliğin en sık rastlanan nedenleri, her iki gözde farklı kırma kusurlarının olması ve şaşılık. Katarakt, gözde lekeler, kapak düşüklüğü gibi görmeyi engelleyen durumlarda da gelişebiliyor.
Ailesinde göz tembelliği veya şaşılık görülen bebeklerin, erken yaşta göz muayenesi olması önemli. Göz tembelliği tanısı için kesinlikle bir göz doktorunun muayenesi gerekiyor. Tedavi edilmediği veya farkına varılmadığı durumlarda görme kaybı kalıcı olabiliyor.
Göz tembelliği tedavisinde yaş sınırı var mı?
Genel olarak yaygın inanış, ilk yedi yaşından sonra artık bir tedavisinin olmadığı şeklindeydi. Artık daha farklılaşmış tedavi yöntemlerimiz var. ‘Neurovision’ sistemi sayesinde dokuz yaşını geçen hastalarımızı da tedaviye alabiliyoruz.
Neurovision nasıl bir yöntem?
Bu, göz tembelliğinde etkisi kanıtlanmış FDA onaylı bir tedavi yöntemi. Bu yöntem sayesinde 9-55 yaş arası kişilerde göz tembelliği ameliyatsız, ağrısız, ilaçsız ve risksiz tedavi edilebiliyor. Göz yapısı uygun bulunan kişilere, 40 seans uygulanan tedavide, bilgisayar teknolojisiyle beyne görme yeniden öğretilerek, görmenin arttırılması sağlanıyor. Düzenli seanslar ve doktor kontrolleri sayesinde 3-4 ay içinde tedaviden sonuç alınıyor ve görmede ortalama yüzde 25 artış sağlamak mümkün oluyor.
Görme bozukluğu olan küçük çocuklar gözlük kullanmakta zorluk yaşayabiliyor. Gözlük kullanımı konusunda dikkat edilmesi gereken noktalar neler?
Çocuklar artık bizim tahminlerimizin çok ötesinde bir algıya sahip olduklarından, onlara uygun dille anlatıldığında, gözlüklerini kendileri isteyerek kullanabiliyorlar. 1-5 yaş grubu çocuklar zaten psikolojik olarak gözlükten etkilenmiyor ve gözleri daha rahat ettiği için zorluk yaşamıyorlar. Bu konuda dikkat edilmesi gereken, gözlüğün çerçevesinin bebeğin gözünü acıtmaması ve iz yapmıyor olması. Okul döneminde gözlük kullanımı çevresel baskılardan dolayı bazen daha zor oluyor. Bu durumda çocuğu zorlamak yerine gözlük kullanımını
desteklemek daha etkili.
Annelerimizin hep dediği gibi, yakından televizyon izlemek, bilgisayara çok bakmak gerçekten gözleri bozar mı?
Çok yakından televizyon seyretmek ve bilgisayar başında çok fazla vakit geçirmek, PSP gibi elektronik oyunlar oynamak, eğer genetik olarak bir yatkınlık varsa miyop oluşumunu tetikleyebiliyor. Ayrıca gözde alerjilere ve sık arpacık çıkmasına da neden olabiliyor.
Görme bozukluğu ve diğer göz hastalıklarında genetik faktörler ne derece etkin?
Kesin bir yüzde verilememekle birlikte, ailede varsa ortaya çıkma olasılığı yüksektir diyoruz.
Çocukların sağlıklı gözlere sahip olabilmeleri için neler yapılmalı?
Beslenme çok önemli; gözümüzün A vitaminine ihtiyacı var. Güneşten korunmak için şapka mutlaka takılmalı ve gözlük tercih edilmeli. Havuzda koruyucu gözlük takılabilir. Elektronik
oyunlardan uzak durmaları da önemli.
