Pnömoni, yaygın bilinen ismiyle zatürre, akciğerlerde virüs ya da bakteriler sonucu oluşan tehlikeli bir enfeksiyon. Geçmişten günümüze tıptaki aşılama ve tedavi usullerindeki gelişmeler sayesinde çok daha kolay tedavi edilebilir hale gelen zatürre, tüm bunlara karşın bilhassa ebeveynlerin kaygılı hayallerinden biri. Zira önlenebilir bir hastalık olmasına karşın, bilhassa gelişmekte olan ülkelerde, 0-4 yaş ortasındaki çocuklarda mevt nedenlerinin ikincisi olmaya devam ediyor. Bilhassa 0-1 yaş aralığındaki çocukların en riskli kümede yer aldığı zatürre ile ilgili ailelerin bilinçlenmesi, hastalığı tedbire yollarının başında geliyor.
Aşılama, beslenme ve hijyen konusunda gösterilecek hassasiyet, zatürreyi tedbire yollarının başında geliyor. İşte bu nedenlerle, zatürrenin önlenebilir bir sorun olduğunun altını çizen Acıbadem İnternational Hastanesi Çocuk Sıhhati ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Şeyma Ceyla Cüneydi, anne babaların çocuklarını zatürreden korumak için nelere dikkat etmeleri gerektiği hakkında bilgi verdi.
Çocuk Sıhhati ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Şeyma Ceyla Cüneydi'nin verdiği bilgilere nazaran dünya genelinde her yıl yaklaşık 10-20 milyon ortasında çocuk zatürre nedeniyle hastaneye yatırılıyor ve bunların da yaklaşık 2 milyonu da ne yazık ki hayatını kaybediyor. Ülkemizde ise birinci yaşta hastaneye yatışların yüzde 30-50’sinin nedenini zatürre oluşturuyor. Tüm çocuk hastaların zatürreye yakalanma oranı da yaklaşık yüzde 40.
Dr. Şeyma Ceyla Cüneydi'nin paylaştığı istatistikler ebeveynlerdeki zatürre dehşetindeki haklılıklarını ortaya koysa da çocuklarda zatürre tedavisinde gelinen nokta da hesaba katılarak, gerekli tedbirlerin alınması da kıymet taşıyor. Çünkü bilhassa son 25 yıldır zatürreye neden olan bakterilere karşı geliştirilen aşılarla birlikte Türkiye’de mevt oranlarının kıymetli oranda düşürülmüş durumda.
Lakin yeniden de unutulmaması gerekiyor ki, bilhassa 0-1 yaş ortası çocukların öksürük refleksleri çok zayıf olduğundan ve göğüs kafesini uygun kullanamadıklarından mikropları dışarı atamıyorlar. Bu nedenle 0-1 yaş ortasındaki çocuklar zatürre açısından en riskli kümesi oluşturuyor. Bağışıklık sistemi gelişimi tam olarak tamamlanmamış olan 1-5 yaş ortasındaki çocuklar ise ikinci en riski kümede yer alıyor.
Zatürrede ömür kayıplarının en kıymetli nedenleri
- Hastaneye gidilmekte geç kalınması
- Aşılamanın yanlışsız yapılmaması
- Göçler
Zatürre hastalığının gelişmesinde en kıymetli etken olan grip mikrobu ve influenza aşılarının risk kümelerinde yapılması viral pnömonilerin büyük bir kısmını engelleyebiliyor. Lakin birçok virüse bağlı zatürreye karşı hala tam bir aşı bulunabilmiş değil.
Zatürrenin bulaşma nedenleri
- Sanayileşme ve sanayiye bağlı hava kirliliğinin artması üzere nedenlerle mikropların havada daha uzun müddet kalması ve daha fazla enfekte olunması
- Çocukların küçük yaşlardan itibaren kreşlere gitmesi
- Alerjilerin artması
- Dünyanın her yerine seyahatler kolaylaştığı için mikropların artık çok daha rahat yer değiştirebilmesi
Çocuklarda zatürre nasıl yayılıyor?
- Kişiye yayılan viral ya da bakteri kaynaklı enfeksiyonlarla temaslı zatürrenin yaygınlığı, çocukların yakın temas halinde oldukları sonbahar ve kış aylarında artıyor.
- Solunum yoluyla alınan bakteri yahut virüs üst teneffüs yolunda tutulmuyorsa direkt akciğere inerek enfeksiyon yaratıyor.
- İyi beslenmeyen, hastalıklar nedeniyle bağışıklık sistemi zayıflamış olan, alerjik bir yapısı bulunan çocukların zatürre geçirme riski daha yüksek oluyor.
0-4 yaş kümesindeki çocuklarda zatürreyi tedbire yolları
- Zatürre açısından en kıymetli nokta korunabilmek. Bunun için de aşılanma, sağlıklı beslenme, düzenli uyku üzere bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi son derece değer taşıyor.
- Zatürrenin yaracağı sorunlar ve ölümlerin önüne geçilmesi için uygulanacak en değerli strateji aşılama.
Zatürreye karşı aşılama
- Türkiye’de de yaklaşık 25 yıllık kullanılan karma aşısının içinde zatürre nedenlerden biri olan hemofilüs influenzaya karşı da aşılama yapılıyor.
- Çocukların rutin aşı takviminde de yer alan ve içinde bir tip zatürre mikrobuna karşı aşının da olduğu karma aşının 2,4,6. aylarda ve 18. ay kesinlikle uygulanması gerekiyor.
- Zatürre aşısı ismi altında 2-4-6 ay ve 1 yaşında da yapılan aşının da uygulanması gerekiyor.
- Ayrıca, viral zatürrelerden korunmak için de bilhassa 6 ay 3 yaş ortası çocuklara kesinlikle grip aşısı yapılması öneriliyor.
- Farklı hastalıkları bağlı olarak, bağışıklık sistemi düşmüş ya da dalağı alınan, özel kan hastalıkları üzere sıhhat problemleri bulunan çocuk ve yetişkinlere ise özel bir zatürre aşısı yapılması ve duruma nazaran tekrarlanması ehemmiyet taşıyor. Bu aşı da kalıcı hastalığı olan şahısta 5 yılda bir tekrarlanırken, süreksiz hastalığı olan bireyde o hastalık devrinde yapılıyor.
Zatürre belirtileri
- 3 gün boyunca ateş düşmüyorsa dikkat edilmesi gerekiyor. Ateş pek çok enfeksiyonda olduğu üzere zatürrede de birinci belirti olarak ortaya çıkıyor.
- Özellikle 0-5 yaş ortası çocuklarda bariz bir hastalık hali olmasa da 3 gün boyunca tedaviye karşın düşmeyen ateşin uyarıcı olması ve vakit kaybedilmeden tabibe başvurulması gerekiyor.
- Öksürük, burun akıntısı, beslenme zorluğu, huzursuzluk hali de hastalığın öteki belirtileri ortasında yer alıyor.
- Ancak ciğer alt loblarında ortaya çıkan enfeksiyonlarda öksürük hiç görülmeyebilirken ateşle birlikte karın ağrısıyla da kendini gösterebiliyor.
- Çocukta ateşin nedeni tam olarak bulunmadığında bazen akciğer sinemaları de kâfi olamayabiliyor. Bu durumda daha detaylı görüntülemeye gereksinim duyulabiliyor.
Çocuğa özel zatürre tedavisi
- Alınan mikrobun yapısı, çocukta altta yatan farklı hastalıkların olması, beslenme ve uyku tertibi, bağışıklık sisteminin gücü, ömür kaideleri üzere birçok etken birebir virüs ya da tıpkı bakteri kaynaklı zatürrenin bile farklı bir seyir izlemesine neden olabiliyor.
- Her çocuk zatürreyi farklı biçimde yaşadığından, çocukta muayene bulguları ve çocuğun genel durumuna nazaran kan sayımı ve enfeksiyon bedellerine nazaran antibiyotik tedavisi planlanıyor.
- Çocuklarda çok endikasyon yoksa ve tekrarlama durumu kelam konusu değilse akciğer sineması çekilmesi çok fazla tercih edilmiyor.
- Zatürre ağır seyrediyorsa damardan antibiyotik, daha hafif tipliyse ağızdan antibiyotikle tedavi uygulanıyor.
- Atipik pnömoniler üzere kimi hastalarda kombini antibiyotik tedavisi de gerekebiliyor.
- Tedavi genelde 10 gün içinde tamamlansa da bu mühlet çocuğun genel durumuna nazaran değişiyor.
- Çocukta teneffüs problemi yaşanıyorsa, oksijen seviyesi düşükse, beslenme zahmeti yaşanıyorsa, denetim altına alınamayan ateş, kusma ya da daima sıvı kaybı kelam mevzusuysa tedavinin hastanede müşahede altında sürdürülmesi tercih ediliyor.
Çocuklarda zatürre tedavisi sırasında dikkat edilmesi gerekenler
- Zamanında teşhis alıp tedavi edilmesi, vaktinde doktora başvurma
- Tedavi müddetinde çocukların dinlenmesinin sağlanması.
- Aşıların aksatılmaması
- Özellikle kış aylarında çocukların kapalı alanlardan ve hasta çocukların olduğu alanlara götürülmemesi
- Tedavi sırasında ve gündelik hayat içinde çocukların bulunduğu alanların sık sık havalandırılması
- Çocukların beslenmesinde tüm besin öğelerinden kesinlikle tüketmesine dikkat edilmesi
- Çocukların yanında mutlaka sigara içilmemesi ve içilen bir ortamda bulundurulmaması
Zatürre geçiren çocuklarda ileri periyotta dikkat edilmesi gerekenler
- Yılda iki ve üzeri zatürre geçiren çocuklarda başta kistik fibroz olmak üzere, yabancı cisim aspirasyonu, reflü, bağışıklık sistemi bozukluğu üzere altta yatan farklı sıkıntıları araştırmak gerekiyor.
- Zatürre yalnızca bir akciğer sorunu değil. Kalbi de yorduğu için kalp yetmezlikleri oluşturabiliyor.
- Özellikle çok fazla akciğer enfeksiyonu geçiren çocukların kalbinin de denetimden geçirilmesi gerekiyor.
