Gebelik sırasında annenin kullandığı ilaçlar, viral enfeksiyonlar, akraba evlilikleri üzere nedenlere bağlı olarak yeni doğan bebeklerde ya da çocuklarda işitme kayıpları görülebilir. Kulak Burun Boğaz Hastalıkları ve Baş Boyun Cerrahisi Kısım Lideri Prof. Dr. Osman Nuri Özgirgin, işitme kayıpları ile ilgili Pudra.com okuyucuları için bilgiler verdi.
2000’li yılların başından itibaren başta ABD olmak üzere çabucak hemen dünyanın tüm ülkelerinde bebek doğar doğmaz işitmesinin kıymetlendirilmesine yönelik siyasetler üretildi. Maksat bebekte işitme kaybını erken tanıyıp rehabilitasyonunu yapmaktı. Yurdumuzda da Sıhhat Bakanlığı liderliğinde yeni doğan işitme tarama süreci başlatıldı. Bugün yeni doğan nüfusunun %95’ten fazlası bu taramalardan geçirilerek işitme kayıplı bebekler takibe alınıyor.
Gebelik sırasında kullanılan ilaçlar işitme kaybına neden olabilir
Yeni doğanda işitme kaybı aileden gelen genetik faktörlerin (yurdumuzda sıklıkla sorumlu tutulan Connexin geni) tesiri ile olabilmektedir. Ülkemize özel akraba evliliklerinin ağır olması bu genetik faktörlerin mümkünlüğünü arttıran bir durumdur.
Annenin hamilelik sırasında kullandığı ilaçlar yahut annenin hamilelik sırasında geçirdiği viral enfeksiyonlar; bilhassa birinci 3 ayda oluşmuş ise kıymetli bir etkendir.
Doğumun problemli olması, bebeğin doğum sırasında oksijensiz kalması beyni, iç kulağı olumsuz etkileyebilir ve kalıcı hasar bırakabilir.
Bebek doğduktan sonra hayatının birinci günlerinde yahut aylarında geçirdiği viral enfeksiyonlar yahut menenjit dikkate alınması gereken işitme kaybı nedenidir.
İşitme kaybı çocuklarda konuşma ve bağlantı sıkıntılarına yol açar
Erken çocukluk devrinin en sık rastlanan hastalıklarından birisi sık tekrarlayan üst teneffüs yolları enfeksiyonlarının neden olduğu orta kulak iltihapları ve orta kulakta sıvı toplanmasıdır. Orta kulakta sıvı toplanması ile yaklaşık 30-35 dB civarında bir işitme kaybı beklenir. Bu düzey çocuğun fısıltı seslerini duyamaması manasına gelir. Bilhassa beyin olgunlaşmasının çok süratli olduğu bu çağlarda çocuğun fısıltı sesini duyamaması bile lisan gelişimi açısından çocuğun yetersiz uyarılması ve geri kalması manasına gelir. Daha ileri işitme kayıpları olan bebekler ve çocuklarda konuşmanın gelişmesi, etrafı ile olan bağlantısı açısından bu çok kıymetlidir.
Tek taraflı işitme kayıpları çocuklarda okul çağına kadar anlaşılamayabilir
İki taraflı işitme kaybı olduğu durumlarda sorunun farkına kısmen daha erken varılabilmektedir. Şayet işitme kaybı tek taraflı ise bebeklik ve çocukluk devirlerinde seslere olan karşılığın var olması nedeniyle tek kulaktaki işitme kaybının farkına tahminen de fakat okul çağında varılabilmektedir.
Bilhassa ilkokul sıralarında ferdî etkileşimde zeki olan, IQ ve EQ’su yüksek görünen çocuğun sınıfta muvaffakiyetinin düşmesi, derse karşı ilgisizliği öğretmenin sıklıkla ilgisini çeken bir durumdur. Bu türlü olmasa bile anne-babanın bu ikilemin farkına varıp öğretmenle görüşerek sorunu ortaya çıkarması gereklidir. Bu sürece neden olabilecek başka problemlerin yanı sıra işitmenin de kesinlikle kıymetlendirilmesi gerekir.
Ekseriyetle hafif-orta derecede işitme kaybı dışında belirti vermeyen orta kulakta sıvı toplanması, daha evvel farkına varılmayan tek taraflı işitme kaybı ve tekrar iki taraflı ve kısmi gelişmiş iç kulak tipi işitme kayıplarının kesinlikle araştırılması ve tedavi edilmesi gerekir. İşitmenin gerek ilaç tedavileri gerek minör cerrahi uygulamalar ile gerekse işitme aygıtı ile okul çağında giderilmesi büyük ehemmiyete sahiptir.
Bazen de çocuktaki konuşmanın gecikmesi anne ve babada işitme kaybı olabilir derdi uyandırırken yapılan testlerde işitme olağan bulunmakta ve otizm kuşkusu ile bu çocuklar psikiyatri kliniklerine yönlendirilmektedirler.
Yenidoğan işitme testi kesinlikle yapılmalı
Hayatın birinci günlerinde uygulanan otoakustik emisyon (OAE) testi ile işitmenin olağan olup olmadığı basitçe anlaşılmaktadır. Bu testle iç kulağın olağan işittiğini anlamak mümkündür. Bu testten cevap alınamaması bebek hiç işitmiyor yahut testin olumlu sonuç vermesi her şeyin olağan olduğu manasına gelmez. Zira bu test sadece iç kulak işitmesini kıymetlendirir. Lakin işitme sonundaki sorun bu test ile saptanmaz. Lakin günümüzde doğruluk derecesi çok daha üstün olan “beyin sapı odyometrisi” (ABR) testi uygulanmaktadır. Tüm bunlarla daha evvelce 2-3 yaşlarda farkına varılan işitme kayıplarının hayatın birinci ayında saptanabilmektedir.
İşitme kaybında en tesirli tedavi erken teşhis
Beynin öğrenme yetisi en fazla birinci yaşlarda olmaktadır. İşitme kayıplı bebekler ne kadar erken rehabilite edilirse beyne o kadar erken ses uyaranları gönderilebilir ve çocuğun işitme ve konuşması da ileri yaşlarda o kadar doğal olur. Bu rehabilitasyon sürecine birinci 6 ayda başlanmalıdır. Birinci yaşta işitme takviyesi sağlanan çocuk ile 3-4 yaşlarında bu dayanağın verilebildiği çocuk ortasında okul ve ömür başarısı, toplumsal irtibat açısından çok besbelli fark vardır.
İşitme kaybının şiddetine yönelik tedavi
İşitme kaybının hayatın birinci aylarında tanısı konduktan sonra hedef altıncı aydan itibaren bebeğin işitme aygıtı ile desteklenmesidir. Tercihen 12-24 aylar ortasında da şayet işitme kaybı iki taraflı ve çok ileri derecede ise bebeğe biyonik kulak cerrahisi uygulanmasıdır.
Biyonik kulak (Kohlear implant) uygulaması ile iç kulağın algılayamadığı sesler özel kodlama yönetmeleri ile elektrik sinyaline dönüştürülmekte ve iç kulağa yerleştirilen elektrotlar vasıtası ile işitme hududu uçları bu düzeyde uyarılmaktadır. Böylece işitme duyusu ömrün birinci iki yılında sağlanabilmektedir.
Kısmi olan işitme kayıplarında alışılmış işitme aygıtları kâfi olabilmekte ve çocuklar bu aygıtlar ile ömürlerini sürdürebilmektedirler. Dış kulak yolu ve orta kulağı ilgilendiren işitme kayıplarında ise tedavi orta kulağa yönelik cerrahi uygulamalar ile ilaç tedavisi ile yahut yine işitme aygıtlarının yardımı ile yapılabilmektedir.
İşitme kaybına yeni umut: Kök hücre tedavisi
Son yıllarda bilhassa genler ile ve kök hücrelerle yapılan çalışmalar bu soruların günlük yaşama geçmesini sağladı. Genetik işitme kayıplarında gen tedavisi (sağlam genlerin iç kulağa verilmesi) fikri süreci laboratuvar ortama taşındı. Bu bahisteki araştırmalar yoğunluk kazanmakta ve bu sayede bilhassa genetik geçişli işitme kayıplarının tedavisi amaçlanmaktadır. Kök hücre uygulamaları, gerek embriyonal ve gerekte mezankimal dokudan elde edilen hücrelerle yetersiz yahut bozuk gelişmiş dokunun olağan dokuya dönüştürülmesini hedeflemektedir. Eldeki bilgiler kök hücre uygulamaları ile iç kulak yapılarından daha evvel kök hücrelerin işitme hududundaki bozuklukların tedavisinde faydalı olabileceği tarafındadır.
Gen tedavileri ve kök hücre uygulamalarının muvaffakiyete ulaşması, klinik uygulamaya girmesi, şimdilik mümkün gözükmemektedir.
Biyonik kulak uygulamalarının teknolojisi ise çok süratli biçimde gelişmekte ve hiç işitmeyen hatta son vakitlerde kısmen işiten kulaklar için dahi doğal sesleri verecek implantlar üretilmektedir. Yakın gelecekte, işitme kayıplarının tedavisinde implantlar alternatifsiz olmaya devam edeceklerdir.
