Yazı: Güzide Yülek
Gebelik için doğru zamanın geldiğine karar verdiyseniz öncelikle tebrikler. Şimdi sıra geldi hamilelik öncesi kendinizi bedensel olarak bebeğinize nasıl hazırlamanız gerektiğine… Hamile kalmak için sabırsızlanıyor olabilirsiniz ancak öncesinde yapacağınız hazırlık hem sizin rahat bir hamilelik geçirmenizi sağlayacak hem de sağlıklı bir bebeği kucağınıza almanıza yardımcı olacak. İşte hamile kalmadan bir yıl önce başlayacağınız hazırlık aşamasında neler yapmanız, nelere dikkat etmeniz gerektiği konusunda işte atlamamanız gerekenler.
Jinekolog ziyareti…
İlk yapacağınız iş jinekoloğunuzu ziyaret etmek olmalı. Muayene sonrasında genel sağlık değerlendirmesinin yanı sıra smear testi, check-up gibi daha detaylı sağlık kontrollerini de yaptırmayı unutmayın. Yaptıracağınız kan testiyle demir düzeyi, folik asit seviyesini de öğrenmiş olursunuz. Hatta doktorunuzdan sizi bu konuda yönlendirmesini isteyin. Eğer akupunktur gibi destekleyici tedaviler isterseniz o konuda da yönlendirme isteyebilirsiniz.
Beslenmeye dikkat!
Eğer kilo vermek, şekle girmek, göbeğinizi eritmek gibi estetik amaçlı bir diyet uyguluyorsanız zorlu rejimlerden uzak durun. Bu dönem sadece vücudunuzun sağlıklı kilo aralığında olmasını amaçlayın. Kilolu ya da aşırı kilolu olmak doğurganlığınızı etkileyebilir ve gebelik sırasında sağlık komplikasyonlarına neden olabilir. Ancak katı diyetler de yine aynı sorunlara yol açabilir. Yapılan çalışmalarda gebelik öncesi sağlıklı yaşam ve beslenme tarzını benimseyen kadınların hamilelik sırasında diyabet riskinin çok düşük olduğu gözlemlenmiş. Haftada 150 dakika egzersiz yapmak ve sağlıklı gıdalar tüketmek bu riski minimuma düşürecektir.
Hemen aklınıza ‘neyi yemeli, nelerden kaçınmalıyım’ soruları geliyordur doğal olarak. Hemen söyleyelim. Kaçınmanız gereken ilk gıda şeker ve tahıllar. Buna tatlandırılmış meyve suyu, sporcu içecekleri, aromalı sütler de dahil. Ekmek ve tahıllar, kek, bisküvi, makarna, patates gibi yiyecekleri ya kesmeli ya da önemli ölçüde azaltmalısınız. Diyabetten uzak durmak için mümkün olduğunca daha doğal beslenin. Dengeli bir beslenme tarzı benimseyip, taze meyve ve sebze ile bol su içmeyi ihmal etmeyin. Protein, iyi yağlar ve iyotu yeterli miktarda aldığınızdan emin olun. Avokado, balık, yumurta, Hindistan cevizi yağı, chia tohumu bu besin grupları açısından çok zengindir. Eksikliği, bebeğinizin beyin gelişimi ve IQ’sunu etkiler. İyot içinse deniz en büyük kaynaktır unutmayın.
Gelsin multivitaminler
Bebeğiniz dokuz aylık yolculuğu boyunca tüm gereksinimini sizden karşılayacak. Vücudunuzun vitamin ve mineral düzeyinin iyi olması bu açıdan çok önemli. Ayrıca tükettiğimiz birçok yiyecek, yüzde yüz doğal ya da organik olmadığından vitamin ve mineral açısından zengin beslendiğimizi anlayamayız. Doğum öncesi kaliteli bir multivitamin almak bebeğinizle ilgili herhangi bir sağlık probleminin oluşmasını önlemekle kalmaz, sizin de vücut sağlığınızı korumaya alır. Ayrıca beslenmenizde vitamin ve mineralden zengin gıdalara ne kadar çok yer verseniz de ihtiyacınızın yüzde 100’ünü karşılamanız mümkün olmayacaktır. İhtiyacınız olan folik asit seviyesi için multivitamin almak akıllıca olacaktır. Yaygın doğum kusurlarından biri olan Spina Bifida, yani omurga açıklığını bu sayede önlemiş olursunuz. Multivitamin almıyorsanız en azından gebe kalmadan dört hafta önce folik asit hapları kullanmaya başlamalısınız. En ideali, hamile kalmaya karar verdiğiniz zamandan üç ay önce bu multivitaminleri almaya başlamak olmalıdır. Doktorunuz size gerekli yönlendirmeyi yapacaktır. Ancak önünüzde o kadar zamanınız yoksa, örneğin bir ay sonra hamile kalmayı düşünüyorsanız elbette hemen başlayın. Bu vitamin ve besinler, beyin ve omuriliğin gelişmekte olduğu ilk trimester’da büyük önem taşıyor.
Özel sağlık sigortasını kontrol edin
Eğer özel sağlık sigortanız varsa, hamilelik ve doğumu kapsıyor mu, kontrol edin. Hangi özel hastaneler sigorta şirketinizle anlaşmalı, hangi masrafları ne oranda karşılıyor, neleri kapsam dışı bırakıyor, iyice inceleyin. Eğer özel sağlık sigorta girişinizinden hemen sonra hamile kalırsanız bunu kapsam dışı bırakabilir. Şartlar için yeterli zamanı geçirdiğinizden emin olun ya da hamileliğinizi biraz erteleme imkanınız varsa planlarınızı ona göre yapın. Bazı sigorta poliçeleri yenidoğanın ilk aşıları, ilk muayenesi gibi ayrıntıları da karşılıyor, bu detayı da göz ardı etmeyin.
Sigarayı bırakın
Sigaranın zararlı ya da zararsız düzeyi yoktur. Hamile kalmayı düşünen her kadın hangi düzeyde sigara içicisi olursa olsun mutlaka bırakmalı. Çünkü sigara, sağlığınızı, bağışıklık sisteminizi, doğurganlığınızı ve doğmamış bebeğinizi etkiler. Doğal yolla gebe kalmanın dışında tüp bebek seçiminde de sigara kullanılmaması hayli önem taşıyor. Mümkünse eşiniz de bu hazırlık döneminde sigara içmeyi bırakmalı. Zira sigara erkeğin de sperm hacmi, kalitesi ve sayısının düşüklüğüne neden oluyor. Sigara dumanında bulunan kadmiyum, nikotin, kurşun ve radyoaktif elmentler gibi toksinler, kan dolaşımıyla testislere ulaşabiliyor. Sigaranın erkeğin kısırlığı ya da bebek sağlığını direkt etkilediği konusunda henüz kesin bir kanı yoksa da sağlıksız olduğu su götürmez bir gerçek. Bu yüzden hem siz hem de eşiniz hamile kalmaya hazırlık döneminde sigarayı bırakmalısınız.
Alkole de veda edin
Tıpkı sigara gibi alkol de hamilelik dönemi boyunca da öncesinde de hayatınızda olmamalı. Erkekler günde iki kadehe kadar alkol alabilirken, kadın hazırlık döneminde de alkolden uzaklaşmalı. Ayrıca alkol ve alkol ile karıştırılan içeceklerde şeker içeriği olduğu gözardı edilmemeli.
İlaçlara devam mı?
Eğer düzenli kullandığınız bir ilacınız varsa doktorunuza danışın. İlacınızın hamilelik öncesi vücudunuzu etkileyip etkilemediği, hamilelik sırasında kullanıp kullanamayacağınızı ancak onlar size söyleyebilecektir. Doğmamış bebekler ve hamileliğe hazırlananlar için bir araştırma henüz yok ama çoğu ilacın hamileler ve emziren anneler için uygun olmadığını unutmayın. Alacağınız en masum ağrı kesicide bile doktorunuza ve eczacınıza danışmayı alışkanlık edinin.
Hareket edin
Gebelik öncesi egzersiz, kadınlar için son derece faydalı. Hatta hamilelik boyunca bu yaptığınız egzersizlerin size dönüşü mucizelerle dolu. Eşiniz de siz de hazırlık dönemi boyunca mutlaka egzersiz yapın. Minimum 30 maksimum 60 dakikalık yürüyüşler beden sağlığınız ve gebelik yatırımı için bulunmaz nimet olacaktır. Hamile kalmaya çalıştığınız dönemde vücudunuzun daha sağlıklı olmasına katkı sağladığı gibi, gebelik sırasında da iki canlı olduğunuzdan hem bebeğinize hem de size faydaları sayamayacak kadar çok. Eğer yürüyüşlere eşinizle çıkarsanız, birlikte geçirdiğiniz zaman da duygusal bağınızı artırır. Güneşli bir havada yürüyüş yaparsanız D vitamini alacağınız için doğurganlığınız, ruh haliniz ve bağışıklık sisteminize de katkı sağlamış olursunuz. Kendinizi motive etmek için spor salonuna yazılabilir, zumba gibi hem dans hem sporu bir arada yapabileceğiniz eğlenceli aktivitelere katılabilirsiniz. Tüm bu hareketler sizi daha fit kılacak, doğuma hazırlayacaktır. Unutmayın; doğum yapmak, öncesi ve sırasıyla aylarca hazırlandığınız bir maraton gibidir.
Ailenizin sağlık geçmişini öğrenin
Ailenizin genetik haritasında sağlık problemleri ya da bozuklukları varsa ve siz bunu bilmeden hamile kalırsanız sıkıntılı bir süreç geçirme olasılığınız olabilir. Hem sizin hem de eşinizin aiesinde farkında olmadığı ya da size söylemeyi unutup önemsiz gördüğü tüm ayrıntıları öğrenin ve bu konularda doktorunuzu bilgilendirin.
Diş hekimini ziyaret edin
Hamilelik öncesi mutlaka diş hekiminizi ziyaret edin çünkü hamilelik döneminde diş ve diş eti sorunlarına daha yatkın olursunuz. Dokuz ay boyunca bazı tedavileri yaptırmak mümkün olmayabilir. Herhangi olası bir sorun için hamilelik öncesinde önlem almak en doğrusu olacaktır. Ayrıca kalsiyum dengesi de çok önemli. Hamilelik döneminde bebeğinizin kalsiyuma fazlasıyla ihtiyacı var. Sizin vücudunuzdaki kalsiyumu kullanmasıyla birlikte dişlerinizde tatsız sürprizler gelişebilir.
Kafeini azaltın
Kafeinin doğurganlık üzerine etkisiyle ilgili pek çok farklı çalışma var. Hamilelikte yüksek miktarda kafein özellikle ikinci trimester düşükleri başta olmak üzere düşüğü tetikliyor. Hamilelik öncesi ise kalp ve dolaşım sistemi, sinir sistemi üzerinde etkili oluyor. Yemeklerden hemen sonra içildiğinde bağırsaklarda demir emilimini yüzde 40 oranında azaltıyor. Hamilelik döneminde demirin ne denli önemli olduğunu düşündüğünüzde bu risk daha da artıyor. Kafeini sadece kahve olarak algılamamanız gerekiyor. Birçok içecekte hatta çayda bile kafein bulunuyor. Bitkisel çay bile içseniz mutlaka etiket bilgilerini kontrol etmek önem taşıyor. Hamilelik öncesi ve hamilelik sırasında mutlaka kafein miktarını düşürmeniz gerekiyor. Mümkünse kafeinsiz içecekler tüketmeniz daha sağlıklı olacaktır.
İçeceklerdeki kafein miktarı için aşağıdaki liste size ışık tutabilir.
• 1 fincan filtre kahve: 135-200 mg
• 1 fincan Türk kahvesi: 100 mg
• 1 çay bardağı demleme çay: 20-100 mg
• 1 kutu soğuk çay: 70 mg
• 1 kutu diyet kola: 38-45 mg
• 1 kutu meşrubat: 50 mg
• 50 gr çikolata: 10-40 mg
• 1 tane ağrı kesici ve soğuk algınlığı ilacı: 30 mg ve üzeri
Gebelik sonrası bakım
Eğer özel sağlık sigortanızda gebelik sonrası bakımınız dahil değilse ya da özel sağlık sigortanız ve doğum sonrası yanınızda kalacak kimse yoksa bu dönemi de araştırmanız gerekiyor. Zira doğum sonrası hastane çıkışında evde yardımcı kadın masrafı ekstra maliyettir. Eğer çalışıyorsanız ve kısa süre sonra işe başlamanız gerekiyorsa bakıcı araştırmalarını da önceden yapmalısınız.
Adet döngünüzü not alın
Bir takvim ya da ajanda edinin. Hamile kalmayı planladığınız tarihe kadar her ay hangi gün regl olduğunuzu işaretleyin. Bir yıllık süre içinde adet döngünüzün grafiğini elde edeceksiniz. Bu sizin elinizdeki en güçlü belgeniz. Zira bu döngüde hangi dönemlerde hamile kalma şansınızın yüksek olduğuyla ilgili avantaj sağlayacaktır. Doğal yollarla hamile kalamasanız bile aşılama, tüp bebek gibi tedavilerde de yine bu döngüye ihtiyaç duyacaksınız. Gebe kalmanın dışında da vücudunuzun sağlıklı işleyişiyle ilgili elinizde olacak yegane sağlık verisi bu olacaktır.
Sürpriz hamilelik olursa endişelenmeyin
Anadolu Sağlık Merkezi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Nuri Ceydeli, sürpriz hamilelikler için şunları söylüyor: “Sürpriz gebelikte sağlığı bozacak ciddi bir hastalık söz konusu değilse korkuya gerek yok. Kronik bir hastalık yoksa ya da gebe kalındığından habersiz kullanılması sakıncalı ilaçlar kullanılmadıysa endişe edilmemeli. Hamilelik öncesi folik asit kullanılmaması, mutlaka bir noral tüp defekti olacak anlamına gelmez. Gebelikten haberdar olunur olunmaz temel testler hemen yaptırılmalı, önceden kesilmesi gereken ilaçlar konusunda dikkatli olunmalı. Müjdeli haber sonrası gerekli vitamin, mineral desteği ve uygun bir beslenme programı ile sağlıklı bir hamilelik geçirilebilir.”
İlk işiniz doktora gitmek olsun!
Planlı bir gebelik için bir yıl öncesinden neler yapabileceğinizi adım adım yazdık, peki ya sürpriz bir hamilelik durumunda ne yapacaksınız? Vücudunuz, vitamin ve mineral dengeleriniz, bebeğinizi dünyaya getirmek için yeterli mi? Değilse, anne adayı, arayı nasıl kapayacak?
Hamile olduğunuzu öğrendiğinizde ilk işiniz tıpkı planlı hamilelikte olduğu gibi doktorunuza gitmek olmalı. Yapılacak bir dizi test ve tahlil ile sizin ve bebeğinizin sağlığı için gerekli olacak tüm vitamin, mineral oranlarının tespit edilmesi gerekiyor. Doktorunuz neyi, hangi oranda almanız gerektiğini size belirtecektir. Beslenmenizde bol sebze ve meyveye yer vermeniz gerekecek. Halk arasında “iki canlısın, iki kat yemelisin” sözüne çok fazla itibar etmeyin. Zira aradaki açığı kapatmak adına fazla yemeniz size fazla kilo olarak dönecektir. Bebeğinizin beslenmesi için gerekenleri iki kat ve seçmeden yemek yerine kaliteli, belli bir beslenme düzenine uygun olarak tüketmelisiniz. Zaten ekstra vitamin katkısı da alacağınız için arayı hızla kapatacaksınız.
Spor, gebelik olsun olmasın mutlaka her sağlıklı bireyin yaşam tarzına katması gereken önemli madde. Yürüyüş vücudunuz için de bebeğiniz için de önemli. Tıpkı planlı gebelik düşünen anne adayı gibi siz de mutlaka günlük yürüyüşleri, müjdeli haberi aldığınız ilk andan itibaren hayatınıza katın. Sigara içiyorsanız hemen bırakın. Tuzu, kafeini azaltın. Kontrollerinizi aksatmayın ve doktorunuzun önerilerine uyun.
