Anne olmaya karar verdiğiniz andan itibaren kafanızı kurcalayacak birçok soru olacak. Ne zaman hamile kalabileceğinizi, yumurtlama dönemi ovulasyon hesaplama ve gebelik haftasının nasıl hesaplanacağını, adet dönemi hesaplamasının inceliklerini öğrenmek istiyor olabilirsiniz. Ayrıca, gebelik takibi sırasında nelere dikkat etmeniz gerektiğini, kaç haftalık hamile olduğunuzu, bebeğin doğum tarihini hesaplama işlemini merak ediyorsanız, tüm bu soruların cevapları, anne karnında ay ay bebek gelişim takvimi ve daha fazlası bu sayfada!
HAMİLELİK-GEBELİK HESAPLAMA
Peki, hamilelik nasıl hesaplanır? Kaç haftalık hamileyim sorusunun yanıtı nasıl bulunur? Elele arşivinden iki ayrı makaleyle geniş bir özet yapalım…
‘Kaç haftalık hamileyim’, ‘Hamilelik, gebelik haftası nasıl hesaplanır?’ gibi merak edilen bu soruları Opr. Dr. Numan Bayazıt şöyle yanıtlamıştı:
SON ADET TARİHİNE GÖRE KAÇ HAFTALIK HAMİLEYİM?
Eskiden hesaplama cetveline, şimdi ise ultrasonun bilgisayar bölümüne kadının bildirdiği “Son Adet Tarihi” yani SAT’ı girip kaç haftalık bir gebelik beklendiğine bakarız. SAT adetin ilk başladığı gündür, bittiği gün değil. Bazı kadınların adet başlamadan önce bir süre lekelenmeleri olur. Bu lekelenmeler değil, adetin kuvvetlendiği gün “İlk Gün” olarak kabul edilir. Sonra kadın ultrasona alınır ve bebeğin öncelikle rahim içinde olup olmadığına, daha sonra kalp atışlarına bakılır. İkisi de tamamsa sıra Baş-Popo mesafesinin ölçülmesine gelir. Buna CRL (Crown Rump Lenght) denir. Başın en uç noktasından, kuyruk sokumunun ucuna kadar olan mesafedir.
BEBEĞİN GERÇEK YAŞI NASIL HESAPLANIR?
CRL ölçümü ilk 3 ay içinde yapıldığında, bebeğin gerçek yaşını 4-5 gün yanılma ile gösterir. İlk 3 aydan sonra yapılan baş çapı, uyluk kemiği uzunluğu ve özellikle karın çevresi gibi ölçümlerin bebeğin gerçek yaşını göstermesi bakımından değeri yoktur. Kilo ölçümleri ve buna göre çıkan haftaların ise gebelik yaşının tahmini anlamında hiç önemi yoktur. Çünkü, tıpkı doğduktan sonra olduğu gibi, yapısal ve beslenme gibi başka nedenlerle olan büyüklük farklılıkları ortaya çıkmaya başlar. İşte bu nedenle ilk 3 ay içinde ultrasona girmek önemlidir.
Gebeliğin bundan sonraki bütün takipleri, CRL tarafından doğrulanan “Son Adet Tarihi” yani SAT’a göre yapılacaktır. Bebekte gelişme geriliği var mı, varsa doğurtalım mı, suyu gelirse ya da gebelik zehirlenmesi olursa bekleyelim mi yoksa artık doğurtabilir miyiz, akciğerler olgunlaşmış mıdır? … Bütün bu kararlar alınırken gebelik yaşı yani SAT göz önüne alınır.
CRL ölçümü gebeliğin 14. haftasına kadar yapılır. Bu haftadan sonra yapıldığında bebek büyüyüp bükülmeye başladığı için anlamı yoktur.
HAMİLELİK (GEBELİK) HAFTASI NASIL HESAPLANIR?
Beklenen doğum tarihi, MDT (Muhtemel Doğum Tarihi) olarak bilinir. Bu normal gebeliklerin ortalaması alınarak tahmin edilen bir zamandır ve SAT’tan itibaren 280 gündür. Gebelik takipleri ay ay değil, hafta hafta sayılarak yapılır. Yani ortalama gebelik süresi 40 haftadır. Peki biz neden “Son adet tarihiniz nedir?” diye sorup, bütün hesaplamaları ona göre yapıyoruz. Döllenme gerçekten o tarihte mi oluyor, yani gebeliğin başlangıcı o tarih mi?… Hayır
Bizim son adet tarihini sormamızın sebebi, kadınların bunu takip etmesinin daha kolay olmasıdır. Kadın hangi tarihte yumurtladığını ya da gebe kaldığı ilişkinin hangi tarihte olduğunu bilemeyebilir. Yani SAT, bizim kadınlardan bilgi almamızın yoludur. Birazdan gerçek gebeliğin ne zaman başladığını anlattığımda, SAT’a neden her zaman güvenemeyeceğimizi anlayacaksınız.
Gebelik gerçekte SAT’da değil, yumurta ile spermin birleştiği gün başlar. İlişki olduğunda yumurtlama da olmuşsa döllenme saatler içinde gerçekleşir. İşte bu, bir gebeliğin gerçek başlama anıdır. Biz bunu bilip, gebelik haftalarını buna göre saysaydık, ortalama bir gebelik 40 değil 38 haftadır diyecektik. Çünkü yumurtlama SAT’dan ortalama 14 gün sonra olur.
SAT yani adetin ilk günü, yumurtaların büyümeye başladığı tarihtir. Bir önceki ayda gebelik olmamışsa, bebek için kalınlaşıp hazırlanan rahim içi zarı adetle atılır ve hemen yenisi hazırlanmaya başlar. Bu hazırlık büyümeye başlayan yumurtalardan salgılanan östrojen hormonu ile olur. Bir yandan yumurta büyürken bir yandan da rahim içi zarı yani endometrium kalınlaşır.
YUMURTANIN OLGUNLAŞIP ÇATLAMASI 14 GÜN SÜRER
Adetin ilk gününden itibaren büyümeye başlayan yumurtanın olgunlaşıp çatlaması ortalama 14 gün sürer. Biz de bir kadının gebeliğini SAT’den itibaren başlayarak saydığımızda, gebeliğin gerçek yaşına fazladan 2 hafta eklemiş oluruz. Bunu herkes böyle kabul ettiğinde bir sorun yoktur. Nitekim bütün bilimsel çalışmalar SAT ile yapılır.
Peki ama ya kadın 14. günde yumurtlamıyorsa? İşte o zaman her şey yanlış hesaplanır. Bu nedenle ilk 3 ay içinde ultrason yapılıp, bildirilen son adet tarihi ile, ölçülen CRL’nin uyumlu olup olmadığının kontrol edilmesi çok önemlidir. 1 haftadan fazla bir uyuşmazlık varsa, SAT yanlıştır ve düzeltilmelidir.
Kadının gerçek yumurtlama zamanı birçok nedenle farklı olabilir. Örneğin sık rastlanan Polikistik Over Sendromu’nda yumurtlamalar çok geç olabilir. Kadın bize günüm geçti diye geldiğinde bebek beklenenden çok daha küçük olabilir hatta görülemeyebilir.
İlerleyen yaşla birlikte yumurtlamalar daha çabuk olgunlaşıp çatlamaya başlar. Kadın bunu iki adet arasındaki sürenin kısılmasından anlayabilir. Bu durumda da bebek beklenenden daha büyük bulunacaktır. Yaş daha da ilerleyip, yumurta sayısı azaldığında çatlayamama sorunu ortaya çıkmaya başlar ve iki adet arası uzar. Bazen kadın gebe kaldığını fark etmez, gebelik esnasında olan bir kanamayı adet olarak algılayabilir. Geldiğinde beklediğinden çok daha büyük bir gebelikle karşılaşabilir. Bütün bu nedenlerle gebelik yaşının hesaplanması için sadece SAT’a güvenemeyiz. Günü geçen bir kadının ilk ay içinde ultrasona girmesi önemlidir.
HAMİLELİK HESAPLAMA CETVELİ
Kaç haftalık hamileyim diye merak edenler, aşağıdaki cetvele de bakabilir…
KAÇ HAFTALIK HAMİLEYİM?
Bir de Elele arşivine bakalım… Kadın Hastalıkları ve Doğum Bölümü’nden Doç. Dr. Emel Kurtoğlu Özdeş hamilelik hesaplama ile ilgili merak edilenleri Elele’ye anlatmıştı.
Özdeş, ‘Hamilelik haftası nasıl hesaplanır’ sorusuna şu yanıtı veriyor: Gebelik haftası düzenli adet gören kadınlarda son adet tarihine bağlı olarak hesaplanır. Dolayısıyla döllenme yaşı veya embriyo yaşından farklı olarak en az 14 gün daha büyük olarak hesaplanır. Gebelik haftası ideal olarak gebeliğin 22. Haftasına kadar kesin olarak belirlenmelidir. Hesaplama klinik veya ultrasonografik olarak yapılabilir:
HAMİLELİK HAFTASI İÇİN KLİNİK HESAPLAMALAR
1. Naegele kuralı: Son adet tarihine 7 gün eklenir ve 3 ay geri gidilir ve tahmini 40 haftalık doğum tarihi hesaplanır, bu hesaba göre de şu anki tarihteki gebelik haftası bulunur. Adet düzensizliği olan, emziren veya menopoza yakın olan kadınlarda hata oranı çok yüksektir.
2. Rahim büyüklüğüne göre: Rahim yüksekliği 12 haftada pubik kemik hizasında, 20 haftada göbek hizasındadır. Çok kullanışlı bir yöntem değildir.
HAMİLELİK HAFTASI İÇİN ULTRASONOGRAFİK HESAPLAMA
1. Gebelik kesesi, transvajinal ultrasonografide en erken 4,5 haftada görülür. Kese içinde yolk kesesi 5. gebelik haftasında, fetal kalp atımı ise 5,5 haftada belirir.
2. İlk üç aylık dönemde (ilk 14 hafta) en ideal ölçüm CRL adı verilen baş-popo mesafesine göre gebelik haftası hesabıdır. CRL ‘ye göre hesapta gebelik haftası 5 ile 7 gün arasında farklı çıkabilir. Sonraki üç ayda (14-28) haftada ise BPD adı verilen fetal başa ait bir çap ölçümü hesap için idealdir. Buna göre de gebelik haftasında iki haftaya kadar farklılık tespit edilebilir. Sonraki dönemde ise genellikle BPD, HC (baş) ölçüleri, FL (bacak) ölçüsü ve AC (karın çevresi) ölçümü kombine olarak kullanılır.
3.İkiz gebeliklerde de aynı ultrasonografik ölçümler kullanılır, bebekler arası fark varsa büyük olan fetüse göre hesap önerilir.
4.Doğal yolla değil de yardımcı üreme yöntemi ile olan gebeliklerde hesap biraz daha farklıdır. Tüp bebek uygulamalarında, taze transferlerde son adet tarihi ile gebelik haftası uyumlu iken, donmuş embriyo transferinde, embriyonun gününe göre (3. veya 5. gün) hesaplama değişir. Embriyo yerleştirildikten sonra gebelik testi pozitif çıkarsa gebelik haftası 4 haftalık kabul edilir ve o şekilde takip edilir.
