Yerli ve yabancı sinemalarda, dizilerde kalbi duran insanları hayata döndürmek son derece başarılı ve kolay bir şey olarak gösteriliyor. Kalbi duran bireyler çok çabuk düzgünleşiyor ve hayata döndürüldükten sonra çabucak konuşuyorlar. Meğer gerçek hayatta bu durum çok daha kolay değil.
Kalp durması sonrasında temel ömür takviyesi bilginiz ve/veya bir defibrilatöre çabucak erişiminiz yoksa; 112 aracılığı ile tıbbi dayanak gereken süratte sağlanamaysa hastanın hayatta kalma oranı maalesef süratle düşüyor. Üstelik, sadece makul kalp ritmi tiplerinde kalp şoklanabiliyor.
Yani bir dizi izlerken hastanın monitöründe düz bir çizgi ve tabibin onlara şok verdiğini görürseniz, senaryoda âlâ bir tıbbi dayanak alınmadığını gösterir; zira ‘asistol’ denen kalp elektrokardiyografisinin düz çizgi gösterdiği bir kalbe şok verilmez.
Kardiyoloji ve Kardiyovasküler Görüntüleme Uzmanı Dr. Özge Özden, kalp durması ve bu mevzuda alınması gereken erken tedbirler hakkında bilgi verdi.
ANİ KALP DURMASI NEDİR?
“Ani kalp durması, kalbin olağan formda çalışmasını sağlayan elektriksel sisteminde oluşan bir bozukluk nedeniyle kalbin atmasının ani olarak durması demektir. Kişinin nefes alışverişi durur ve büsbütün bilinçsiz hale gelir. Acil müdahale yapılmadığı şartlarda vefat ile sonuçlanır. Bu durumda yapılabilecek şeyler, bu mevzuda bilgili ve eğitimli şahısların ivedilikle CPR’a başlaması, varsa otomatik eksternal defibrilatör (OED) ismi verilen aygıtları kullanmak ve çok süratli bir biçimde 112’den yardım istemektir. Hastanın hayatta kalması lakin bu türlü sağlanabilir.
Ani kalp vefatı tüm dünya için hayli önemli bir sıhhat sorunu olmaya devam etmektedir. Bu mevzuda aslında yanlış olan ve düzeltilmesi gereken bir kavram kaosu mevcut: ‘Ani kalp mevti ile kalp krizi tıpkı şey değil’. Kalp krizi kalbi besleyen koroner arterlerde değişik sistemlerle oluşan kritik darlık yahut ani tıkanmalar sonucunda genelde göğüs ağrısı, sırt ağrısı, çene ve uzunluğuna, kollara yayılan ağrı, terleme, huzursuzluk hissi, nefes darlığı, çarpıntı hatta bayılma üzere durumlarla birlikte görülebilen önemli bir medikal acil durumdur. Evet, ani kalp vefatının ‘sebeplerinden biridir’. Vurguladığım üzere sebeplerinden biridir, zira ani kalp vefatına neden olabilecek çok geniş bir tıbbi durum listesi yapılabilir. Kalp kasını etkileyen genetik hastalıklardan, akciğere pıhtı atmasına; göğüs duvarına alınan önemli travmalardan, elektrolit bozukluklarına birçok sebep olabilir altta yatan.
KALP DURMASI SIRASINDA NELER OLUR?
Kalp durması sonrası, kalbin vazifelerini yerine getirememesi ile oksijenli kan, başta beyin olmak üzere hiçbir organa iletilemez. Kalp durması temel olarak 2 formda olabilir. Birincisi, kalbin elektriksel olarak büsbütün durması olan ‘asistoli’ durumudur, şoklanabilir bir ritm değildir ve kalp masajı gerekmektedir. Başkası ise ‘ventriküler fibrilasyon’ dediğimiz ölümcül, kaotik ritm bozukluğudur ve şoklanabilir bir ritimdir.
Havaalanı üzere OED’lerin olduğu bir yerde isek, kişi nitekim şanslı demektir. Bu aygıt yanlışsız formda kullanıldığında, fibrilasyonu tanıyıp uygun şoku verecektir. Her 2’si de vaktinde müdahale edilmediğinde mevtle sonlanacaktır. Bu noktada en değerli şey bir kişinin kesinlikle 112’ye haber vermesi olacaktır.
ACİL VE UYGUN TIBBİ MÜDAHALE İLE HAYATTA KALMAK MÜMKÜN
Alışveriş merkezlerinde, okullarda yahut işyerlerinde, hayatın neresinde olursak olalım ani kalp durması birinin başına gelebilir. Ve bu noktada mümkün olan en kısa müddette ritmi eski haline getirmek gerekmektedir.
Ani kalp durması için acil müdahale, üstte da vurguladığım üzere CPR ve OED ismi verilen bir aygıtla kalbe şok verilmesini içerir ve tekrar üstte vurguladığım üzere tüm bunlar olurken bir kişinin kesinlikle 112’ye haber vermesi çok kritiktir zira süratli ve uygun tıbbi bakım ile hayatta kalmak mümkündür.
OED’lerin bu derece hayat kurtarıcı olması gerçeği, bu aygıtların yaygınlığının artırılmasının ani kalp vefatı sonrasında hayatta kalım bahtını artıracağının çok açık bir ispatıdır.
ZAMAN NEDEN BU KADAR DEĞERLİ?
Vakit epeyce kritiktir zira; kalp durursa başta beyin olmak üzere bedenin hiçbir yerine hayat için gereken oksijen gidemez. Uygun müdahale konusundaki müddet uzadıkça geri dönüşümsüz hasarlar ortaya çıkacaktır ve tabi kısa müddette hiçbir müdahale yapılmaz ise kişi ölecektir.
RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?
Kalp hastalığı riskini artıran her şey doğal olarak ani kalp durması riskini de artırabilir. Bunlar ortasında ailede koroner arter hastalığı hikayesi olması, erkek cinsiyete sahip olmak, sigara içmek, yüksek kan basıncının olması, dislipidemi denen kolesterol seviyelerindeki değişik anormallikler, obezite, diyabetes mellitus (şeker hastalığı), hareketsiz ve gerilimli bir ömür usulüne sahip olmak sayılabilir.
Ani kalp durması riskini artırabilecek öbür durumlar ise şunlardır:
Daha evvel ani kalp durması yaşamış olmak yahut ailede ani kalp vefatına neden olacak genetik hastalıkların olması, değişik kalp kası hastalıkları, daha evvel geçirilmiş kalp krizi, değişik kalp ritmi sıkıntıları, kalp yetmezliği, kokain yahut amfetamin üzere uyuşturucular kullanmak, düşük potasyum kalsiyum yahut magnezyum düzeyleri, obstrüktif uyku apnesi ismi verilen uyku bozukluğu, akut yahut kronik böbrek hastalığı.
NE VAKİT DOKTORA GÖRÜNMELİ?
Sizde de aşağıdaki belirtiler ani olarak başlarsa 112 Acil Davet Merkezi’ni ya da hekiminizi arayın:
- Göğüs ağrısı, sırtta yırtılma hissi üzere bir ağrı
- Çarpıntı, baygınlık hissi yahut bayılma
- Ani başlayan süratli yahut sistemsiz kalp atışları
- Nefeste açıklanamayan ani hırıltı
- Ani nefes darlığı
- Ani baş dönmesi
ANİ KALP VEFATI NASIL ÖNLENİR?
Genel sağlıklı hayat kuralları aslında ani kalp durmasına karşı alınacak tedbirleri de oluşturmaktadır. Bunların ortasında sağlıklı beslenme, tabibimizin önerdiği biçimde sıklıkta ve yoğunlukta antrenman yapma, sistemli genel sıhhat denetimleri yaptırma, sigara yahut tütün kullanmama, fazla alkol tüketiminden kaçınma, ülkü kiloda kalma, kan basıncını ve kolesterolü denetim altında tutma, kalp hastalıkları ile ilgili nizamlı denetimler yaptırma, nizamlı ahenge ve gerilimden uzak durmaya çalışma olarak sıralanabilir.”
