Bebeklerde ve çocuklarda sık görülen kusma, bazen değerli hastalıklar hakkında fikir verebiliyor. Emsey Hospital'dan Çocuk Sıhhati ve Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Abdullah Ceylan hastalıkların işareti olan kusmalarla gelişim sürecindeki olağan kabul edilmesi gereken kusmaları ayırt etmenize yardımcı olacak ipuçları veriyor.
Kusma cinsleri nasıl ayırt edilebilir?
Anne ve babaların acil müdahale gerektiren kusmaları ayırt edebilmeli. Kusmaları birbirinden ayırt edemeyen ebeveynler için, bebeğin sıklıkla kustuğu birinci aylar hayli zorlayıcı ve gerilimli geçebilir. Bu aylarda olağan kusmaların yanında bir de hastalığa işaret eden ve müdahale edilmesi gereken kusmalar ortaya çıkabilir. Bebek kanlı kusuyorsa, kusmaya şiddetli bir karın ağrısı da eşlik ediyorsa, karnında şişkinlik varsa, yüksek ateş durumu kelam mevzusuysa vakit kaybetmeden müdahale edilmelidir.
Kusmayı engellemek için ne yapılabilir?
Bebeği besledikten sonra çabucak yatırmayıp, mümkün olduğunca dik tutmak kusmayı kıymetli ölçüde engelleyecektir. Bebeğin gereğinden fazla doyurulması kusmaya neden olacağından çok fazla beslememek gerekir; bunun yerine sık lakin az beslemek çok daha sağlıklı olacaktır. Ağlarken emzirmek bebeğin hava yutmasına neden olacağından, kusmanın önüne geçmek için ağlaması dinmeden bebeği emzirmemek gerekir.
Bebek kusuyorsa, nelere dikkat etmek gerekir?
Bebekler beslenme esnasında ağızlarında kalan besini sonradan çıkartabilirler. Bu çıkartma kusma formunda değil de daha çok sızıntı biçiminde gerçekleşir. Sızıntı formunda gerçekleşen bu çıkarmalar bebek 1 yaşını doldurmadan resen düzgünleşir. Olağan bir kusmayı, hastalık işareti olan bir kusmadan ayıran en kıymetli faktörler; kusmanın şiddeti, vakti ve ölçüsüdür. Yemek borusuyla mide ortasında bulunan kapakçığın tam olarak gelişmediği yeni doğanlarda fazladan verilen besinler kusma yoluyla bedenden atılırlar. Bu tip kusmalar bebeğin yaşı ilerledikçe ortadan kalkacaktır.
Fışkırarak kusma hastalık işareti olabilir mi?
Yeni doğan bebeklerde birinci 48 saat içerisinde görülen şiddetli kusmalar sindirim sistemiyle ilgili bir hastalığa işaret edebilir. Zorlanarak kusan bebeklerde mide bulantıları ve öğürtüler de görülebilir. Fışkırarak kusma çoklukla zorlanarak kusmayla birlikte ortaya çıkar. Sindirim sistemi rahatsızlıklarının yanında mide darlığı da fışkırarak kusmaya neden olabilir.
Bebeklerde kusma reflü belirtisi olabilir mi?
Reflünün yetişkinlerde görülen bir hastalık olduğu sanılsa da aslında 1 yaşın altındaki çocuklarda da sıklıkla ortaya çıkabiliyor. Besinlerin mideye geçişini sağlayan kapakçığın tam olarak gelişmemiş olması ve bebeklerin yatar konumda beslenmeleri reflü oluşumuna neden oluyor. Sağlıklı bebeklerde, besinlerin yemek borusundan geçişinden sonra geri dönmemeleri gerekir fakat reflü hastalığı besinlerin tekrar yemek borusuna dönmesine neden oluyor. Reflü birçok vakit bir hastalık olarak kabul edilmez ve ekseriyetle kusma dışında bir rahatsızlık da oluşturmaz. Anne sütüyle beslenen bebeklerde reflünün görülme mümkünlüğü çok daha düşük. Bu nedenle bebek mümkün olduğunca anne sütüyle, sık ancak az az beslenmeli. Biberonla besleme bebeğin hava yutmasına neden olarak reflüyü tetikleyebileceğinden tercih edilmemesi yararlı olur. Bebeğin katı besinlerle beslenmeye başlaması ve dik oturması ile belirtiler ortadan kalkabilir. Bebeklerin birçoğu 1 yaşına geldiklerinde reflüyü atlatmış olurlar.
Tabip vermediği sürece bebeğe kusmasını engelleyici hiçbir ilaç verilmemeli. Değerli olan kusmanın nedenini ortadan kaldırmaktır. Şiddetli kusma durumlarında teneffüs yolu açık tutulmaya çalışılarak bebek doktora götürülmelidir.
Kusan bebekler hangi konumda yatırılmalı?
Birtakım ebeveynler, bebeğin kusmuğuyla boğulması korkusu yüzünden bebeklerini sırtüstü yatırmayabilir. Bu görüşe sahip anne babalar, bebeklerini yüzüstü yatırmayı tercih edebilir. Ama bilinmelidir ki, sırtüstü yatış durumunda bebeğin kusarak boğulması riski hayli azdır ve yüzüstü yatış durumunda ani bebek vefatları sendromu riski çok daha yüksektir. Bebekler gün içerisinde dikkat ederek yüzüstü yatırılabilir, başları ve bedeni farklı taraflara çevrilebilir. Fakat uyku saatlerinde durum olarak sırtüstü önerilir. Yetişkinlere oranla daha savunmasız olan bebekler; kusmuklarını, anne sütünü ya da suyu süratle yutabilir ve öksürerek geri itebilir. Bu nedenle anne babalar, bebeklerinin kusarak boğulmaları konusunda büyük telaş yaşayabilir. Bebeklerin birinci 3-4 aylık periyotlarında, kusmuklarıyla boğulma riski olabilmektedir. Lakin bu risk, 3. aydan itibaren giderek azalır. Uzmanlar bu riski birinci 3 ayda en aza indirmek için, anne babalara bebeklerini sırtüstü ve yan konumda yatırmalarını önerilir.
