Küçük kız çocuklarının annesine özenerek makyaj materyalleriyle oynamak istemesi, birden fazla vakit görülen bir durum fakat bu mevzuyla ilgili yaklaşımlar ve hudutlar çok değerli. Son yıllarda bu istek biraz masumiyetini yitirmeye başladı. Artık piyasada küçük kızlara yönelik makyaj gereçleri satılıyor. Pudra.com olarak bu kozmetik eserlerinin yarattığı tehlikeleri mercek altına aldık. Çocukların başındaki cinsiyet algısının gerçek oturması, hem bu yaşlarında hem de ilerleyen yaşlarında sıkıntılar yaşamamaları için bu hususa dikkat çekmek istedik. Pekala, anne ve babalar ne yapmalı? Çocuklar için üretilen kozmetiklerin nasıl ziyanları var? Psikiyatrist Deniz Arık Binbay, Pudra.com için mevzuyu ayrıntılarıyla ele aldı.
Küçük kız çocuklarda kendini yaşından büyük, kadınsı gösterme merakı nereden geliyor?
Küçük çocuklar yaklaşık 3 yaş civarında kendi cinsiyetlerinin farkına varırlar. Sonrasında kendi hemcins ebeveynleriyle rekabet eder, 1,5-2 yıllık bir devrin sonunda hemcins ebeveynleriyle özdeşim kurarlar. Bu devir cinsiyet rollerini benimsemekle sonuçlanır. Cinsiyetin (yani bayan ya da erkek olmak) değil, nasıl bir kadın ve nasıl bir erkek olunacağının öğrenilmesi sürecidir aslında. Bu öğrenme süreci anne babanın kişilikleri, kendi cinsiyet kimlikleriyle barışık olup olmadıkları, kendilerini toplumda ve bağlantı içinde nasıl konumlandırdıkları ile bağlantılı bir durum.
Tüm bunlarla etkileşim içinde olan bir başka faktör de cinsiyet rollerine toplumsal bakıştır. Yani toplumsal olarak bir bayanın ya da bir erkeğin nasıl tanımlandığı, hangi özelliklerin uygun, hangilerinin uygunsuz bulunduğudur. Bu toplumsal kabul ve yargılar toplumdan topluma ve içinde yaşanan vakte nazaran değişiyor. Örneğin, Batı Avrupa’da kimi ülkelerde bayanların ağda yapmadan havuza, denize girmeleri olağan karşılanırken, bizim toplumumuzda bayanların değil sokakta ya da deniz kıyısında, kendi meskenlerinde bile “tüylü” gezmeleri garipsenir, hatta kimilerince iğrenç bulunuyor.
3-5,5 yaşları ortasında ödipal dönem olarak tanımlanan hemcins ebeveyniyle rekabet periyodunda küçük kız çocuklarında kendini yaşından büyük ve kadınsı gösterme merakı oluyor ve bu doğaldır. Bu yaşta bir kızın daima elbise ve etek giydiği, topuklu ayakkabılara merak saldığı, annesinin makyaj gereçlerini kullanmak istediği uzunca periyotlar olur. Bu durumu annesine özenme, onun üzere olma hatta annesini geçme isteğiyle açıklayabiliriz.
Fakat bu bahiste asıl risk kümesi ergenler. depresyonlara sebep olabiliyor.
Çocuklarda kozmetik kullanımının oluşturduğu ziyanlar neler?
Fizikî ziyanlarını şöyle sıralayalım: Alerji, egzama üzere cildi ilgilendiren hastalıkların yanı sıra deriden emilen kimi kimyasallar hormon düzenlenmesini bozarak erken ergenliğe (puberte) yol açabilir. Çok kullanımın karaciğer üzerine olumsuz tesirleri olabilir. Bilhassa BPA olmak üzere kozmetik dalında de kullanılan kimi unsurların kanserojen tesirleri olabilir. Rujlar başta olmak üzere kozmetik eserlerde bulunan kurşunun kana karışmasının insan sıhhati üzerine büyük ziyanları olduğu biliniyor. Kurşun, hudut sistemlerini, kan hücrelerini ve Vitamin D ve kalsiyum metabolizmasını olumsuz etkiliyor. Kandaki hemoglobin ile tepkiye girerek öğrenme zorluğu, dikkat dağılması, davranış bozukluğu üzere
Çocuklarda kozmetik kullanımının ruhsal zararları neler?
Seksüalizasyon (çocuğun seksüalize edilmesi) ve objeleştirme (çünkü makyaj bir diğerinin bakması için, hoş görünmek hedefiyle yapılır). Erken seksüalizasyon çocuğun içinde ve dış etraftan çocuğa yönelimde riskler oluşturabilir. Daha kadınsı görünen çocukların cinsel tacize uğrama riski artabilir.
Üzerinde “doğal” ya da “organik” yazan kozmetik eserler daha mı sağlıklı?
Üzerinde “doğal”, “organik” ya da “hipoalerjenik” yazması eserlerin zararsız olduğu manasına gelmiyor. FDA (Food and Drug Administration)’ya nazaran bu sözlerin tüketicilerin alımını etkileyen bariz pazar bedeli dışında spesifik bir manası yok (FDA 2000b). “Organik” ya da “doğal” etiketli eserler petrokimyasallar içerebilir ve organik sertifikalı ürünler yük ya da hacim olarak %10 oranında organik içeriğe sahip olabilir (Certech 2008).
Kendinize ve çocuğunuzun cildine sürdüğünüz eserlerin güvenilirliğini sorgulayabileceğiniz adreslerden biri EWG (Environmental Working Group). Kar hedefi gütmeyen bu kuruluşun Skin Deep veritabanında kozmetik eserler hakkında yapılan
Ailelerin kozmetik kullanımı konusunda çocuklarına yaklaşımı nasıl olmalı?
Çocuklar ailelerin ne dediğinden çok ne yaptığına bakarlar. Bu nedenle yaklaşımda en değerli nokta ebeveynlerin kendi tavırlarıdır. Aile üyelerinin bilhassa annenin kendi vücuduyla alakası çocuk tarafından içselleştirilir. Aileler, çocuklarıyla kendi niyetlerini nedenleriyle paylaşmalı. Örneğin, bir çizgi sinema izlerken kahramanın kendini güzelleştirme gayretleri üzerinden ya da bir kitap yardımıyla neden makyajın çocuklar için uygun olmadığı, doğallık ve güzellik temaları konuşulabilir. Bu eserlerin çocuklar için sağlıklı ve inançlı olmadığı da söylenebilir lakin çok ayrıntıya girilmemek ve çocuğu çok korkutmamak daha gerçek olur. Bu konuşmalar sırasında çocuğun öncelikle kendini tabir etmesi sağlanarak ve bu bahiste neler bildiği, neler düşündüğü ve neleri merak ettiği öğrenilebilir. Direkt çocuğun kendisi üzerinden değil, bir çizgi sinema ya da masal kahramanı üzerinden konuşmak çocuğu daha rahat hissettirir. Çocuğun bahisle ilgili bir soru sorduğu an en uygun vakittir.
Rastgele bir şeyi büsbütün yasaklamak ya da engellemek çocukta daha çok merak uyandırır ve yasaklanan şey her neyse çocuğun gözünde değerlenir. Bu nedenle genel fikirler ve nedenleri çocukla paylaşıldıktan sonra istisnalar tanımlanmalı. Örneğin, özel bir günde kısmen zararsız, çocuk için uygun bir eserin kısa periyodik kullanımına müsaade verilebilir. Çocuğun beğenilme, makyaj yapma isteklerine utandırıcı, ayıplayan yorumlar ya da cezalandırıcı yaklaşımlar mutlaka uygun olmaz. Çocuğun olduğu üzere sevildiğini hissetmesi çok değerlidir. Bu periyotta isteklerinin görülmesi, önemsenmesi, konuşulması, denemesine belirli hudutlar içinde müsaade verilmesine de muhtaçlık duyar. Lakin her şartta çocuğun olduğu üzere kabul edildiğini hissetmesini sağlamanız, kendini olduğu üzere sevebilmesinin ve özgüvenli bir erişkin olabilmesinin yolunu açacaktır.
Daha büyük çocuklar ve ergenler için inançlı kullanımı yani, makyaj materyallerini paylaşmamayı, gece yatmadan evvel makyajını büsbütün temizlemesi gerektiğini, alerji ve irritasyon gelişirse çabucak kullanımı kesmesini de öğretmeliyiz. Birinci kullanacağı eseri evvel kolunda denemesini, kızarıklık, şişlik, yanma hissi olmazsa bir müddet sonra yüzüne sürebileceğini söylemekte de fayda var.
