Tüm dünyada Göğüs Kanseri Farkındalık Ayı olarak ilan edilen Ekim ayı toplumu bilgilendirmek, hastalıktan korunmak ve erken tanıyı kolaylaştıracak metotları duyurmak ve şuurlu bireylere yol göstermek için pek çok aktiviteye mesken sahipliği yapıyor. Biz de bu manada, Kişiselleştirilmiş Tıp Uzmanı Dr. Sibel Özgül ile göğüs kanserinin nedenleri, oluşmasına yer hazırlayan tesirleri ve genetik testlerin göğüs kanseri tedavisi sürecine katkıları ile şahsileştirilmiş tıp üzerine konuştuk.
Meme kanseri neden olur?
Göğüs kanseri göğüsteki makul hücrelerin (anormal hale gelip) denetimsiz bir biçimde çoğalarak bir tümör oluşturduğu bir hastalıktır. Bütün göğüs kanserleri kalıtsal değildir lakin tüm kanserler genetiktir. Organlarımız, dokularımız ve hücrelerimizin yanlışsız vakitte, gerçek bicimde fonksiyonlarını gerçekleştirebilmeleri her hücrede taşınan genetik bilginin olan DNA’nın eksiksiz, yanlışsız ve vaktinde kullanılması ile mümkündür. Bedende rastgele bir değişiklik veyahut bozulma DNA’da kodlanmış olan hakikat komutun bozulmasına, münasebetiyle o hücrenin kuraldışı davranan olağandışı bir hale dönüşmesine yol açabilir.
Ailesel kanserlerde göğüs kanseri her iki göğüste de görülebilir
Tüm göğüs kanserlerinin küçük bir yüzdesi ailelerde kümelenir. Bu kanserler kalıtsal (soydan gelen) olarak tanımlanır ve kalıtsal gen mutasyonları ile bağlıdır.
Kalıtsal olmayan (sporadik) hadiselerde aileden gelen göğüs kanseri yatkınlığını arttıran bir gen bulunmamakla birlikte çevresel faktörler öbür gen değişikliklerine yol açarak kansere sebebiyet verir.
Kalıtsal hadiseler sporadik olaylara nazaran hayatta daha erken gelişme eğilimindedir ve yeni (birincil) tümörlerin her iki göğüste de gelişme mümkünlüğü daha yüksektir.
Kalıtsal göğüs kanserlerinin nedenleri
Birçok ailede kalıtsal göğüs kanseri ile alakalı genetik değişikliklerin tamamı şimdi bilinmemektedir. Göğüs kanseri için ek genetik risk faktörlerinin belirlenmesi, tıbbi araştırmanın etkin bir alanıdır. Genetik değişikliklere ek olarak, araştırmacılar, bir kişinin göğüs kanserine yakalanma riskine katkıda bulunan birçok şahsî ve çevresel faktör de belirlemişlerdir. Bunlar ortasında cinsiyet, yaş, etnik köken, evvelki göğüs kanseri hikayesi, göğüs dokusunda muhakkak değişiklikler, hormonlar ve üreme faktörleri başı çekmektedir. Yakın akraba aile üyelerinde göğüs kanseri hikayesi değerli bir risk faktörüdür, bilhassa erken yetişkinlikte ortaya çıkmış kanserlere dikkat edilmelidir.
Meme kanserlerine karşı şahsileştirilmiş tedavi yaklaşımları
Dünyada gitgide daha yaygınlaşan Şahsileştirilmiş ve Önleyici Tıp ile Genetik ve genomik alandaki gelişmeler bugün artık “precision oncology” denilen şahsa özel onkoloji yani hastanın genetiğine nazaran özelleştirilmiş tedavi yaklaşımının aktifliğini ve gerekliliğini ortaya koymuştur.
Hastanın genetiğine nazaran özelleştirilmiş tedavi yaklaşımlarına ilginin gittikçe arttığı bu periyotta, kemoterapi süreci ve öbür ilaç tedavileri uygulanırken hastanın bedeninin bunlara nasıl reaksiyon vereceği üzerinde çalışmalar yapan Kişiselleştirilmiş Tıp Uzmanı Dr. Sibel Özgül ile şahsileştirilmiş tedavi yaklaşımlarının gerekliliği üzerine bilgiler verdi:
“Kanser hastaları, klasik bir tedavi planı içerisine alınırken bu bilgilerden yoksun kalabiliyor. Kemoterapi süreci ve öteki ilaç tedavileri uygulanırken hastanın bedeninin bunlara nasıl reaksiyon vereceği üzerinde durulmayabiliyor. Lakin bireye özel tedavi planı oluşturmak gereğini ve imkânını göz önünde bulundurmak gerekiyor.”
Hastalanmadan, hastalığın tespiti ve tedavisi mümkün!
Hastalanmadan, hastalığın tespitinin ve tedavisi mümkün olduğunu belirten Dr. Sibel Özgül, husus hakkındaki kelamlarına şöyle devam ediyor:
“Kromozomlarımızı oluşturan DNA genetik talimatlarla doludur. Bu talimatları bir manada kişinin kullanma kılavuzudur. Bu kılavuzu gerçek deşifre eder ve klinik manasını bilirsek taşıdığımız hastalık risklerinden, nasıl beslenmemiz gerektiğine; hangi idman biçiminden, bir ilaca nasıl yanıt vereceğimize; ruhsal olarak güçlü ve zayıf taraflarımıza kadar pek çok bilgiye ulaşmak mümkün olur.
Bir öbür yandan genetik testler kişinin hastalık açısından taşıdığı riskleri ortaya koyarken, ilaçlara karşı bedeninin nasıl reaksiyon vereceğini de gösteriyor. Bunu ilaç pasaportu gibi düşünebiliriz. Böylelikle gerçekte hastanın o ilaçtan yarar görüp görmeyeceğini belirleyebiliyoruz.
İlaca verilen karşılık, hastanın genetik yapısına bağlı olduğu üzere bir o kadar da tümörün değişebilen genetiğine de bağlı oluyor. Bu sebeple bilhassa zati hastalık ortaya çıktı diyerek genetik test yaptırmanın gereksiz olduğunu düşünmek kusur oluyor.
Tedavi hastanın genetik yapısına özel olarak planlanmalı
Bugün tüm gelişmiş ülkelerde göğüs kanseri teşhis ve tedavi kılavuzları hastaları taşıdıkları genetik mutasyonlara nazaran sınıflandırılıyor. Kemoterapi, adjuvant ya da radyoterapi modülleri hastanın genetiğine nazaran düzenleniyor. Bunlara ek olarak tedavi sonrası metastaz ve nüks riskini gösteren özel genetik testler de mevcut ve birtakım ülkelerde sıhhat otoriteleri tarafından onaylanarak sigorta sistemi içinde hastalara sunulmaya başlandı. Bu manada genetik risk faktörlerinin hakikat bir halde belirlenebilmesi ismine, tümör ortaya çıksın ya da çıkmasın, önleyici tedavi ismine da kıymetli kademeler kaydetmemizi sağlayan genetik testler, sağlıklı bireylerin de başvurması gereken teşhis protokolleri ortasında sayılabilir.
