Özellikle okul öncesi çağdaki çocuklar belli başlı yiyecekleri tüketirken, diğerlerine karşı çok katı bir direniş gösterebiliyor yani seçici yeme davranışı sergileyebiliyor. Ancak hem öğrenilmişlikler hem de çevre baskısı aileleri bu konuda aşırı hassaslaştırıyor. Ancak yemek savaşında galip gelen taraf aslında hiçbir zaman anne-baba olmuyor. Bu mücadelede yapılan yanlışları ve yapılması gerekenleri Uzman Psikolog Feyza Bayraktar’a sorduk.
BU HATAYA DÜŞMEYİN!
Yemek yemek insanın hayatta kalması için gerekli…. Özellikle de çocuklar için yemek bedensel gelişimlerini tamamlamaları açısından çok önemli. Yalnız, hiçbir çocuk kendisini açlıktan öldürmez. Her canlının temel hayatta kalma güdüsü olduğu için yaşamak için yemek yiyecektir. Bu tamamen yaştan bağımsız bir durum ve dolayısıyla çocuklar aç olduklarında, gereksinim duyduklarında yemek yiyor. Yalnız anne ve babalar çocuk yemek yemediği zaman onun açlıktan öleceğine ya da yeterince gelişemeyeceğine inandıkları için ona zorla yemek yedirmeye çalışıyorlar, bu da en büyük yanlış oluyor. Çünkü çocuk psikolojik olarak da beslenmeye ihtiyaç duyuyor ve bir çocuğa zorla yemek yedirmeye çalışmak onu psikolojik olarak olumsuz etkiliyor. Türk kültüründe, çok yemek sağlıklı olmanın bir simgesi ve hala birçok yörede gürbüz çocuk sağlıklı çocuk olarak algılanıyor. Oysa çocuğa ihtiyacından fazla yemek vermek ileri yaşlarda yeme bozuklukları, kilo problemleri ve obeziteye sebep olabiliyor.
BAZI ÇOCUKLAR YEMEK YEMEYİ NEDEN REDDEDİYOR?
Çocuğun yemek yememesinin birçok sebebi olabilir. Bunlardan bir tanesi kaygıdır. Çocuk eğer kaygılı ve üzgünse yemek yemeyi reddediyor. Bazı çocuklar duygularını dışa vuramıyorlar ve yemek onun bir anlamda kendisini duygusal olarak ifade etme yöntemi oluyor. Yeni tatlar denemeye karşı önyargısı olan çocuklar da normalde yediği yiyeceklerin dışına çıkmak istemeyebiliyor. Bunu da aslında çocuğun kaygılı bir yapısı olduğuna dair işaretlerden bir tanesi olarak kabul etmek gerekiyor. Çocuğun yemek yemeyi reddetmesinin diğer bir sebebi de çocuğun anne ve babasını yemekle kontrol etme çabası oluyor. Kendisini bir birey olarak göstermeye çalışan çocuk yemek yemeyi reddederek aslında kontrolü eline alabileceğini göstermeye çalışıyor. Özellikle anne ve babanın kendisinin yemek yememesi konusunda hassas olduğunu fark eden çocuk istediklerini yaptırmak için yemek yemiyor. Birçok anne ve baba çocuğa yemeğini yediğinde ödül verecekleri konusunda vaatlerde bulunuyor. Dolayısıyla çocuk bazen o ödüle ulaşmak için de yemek yemeyi reddedebiliyor. Eğer çocuk bir yemeği yediği zaman hastalandıysa veya boğazına bir şey kaçıp boğulma korkusu yaşadıysa yemeklere karşı fobi geliştirebiliyor ve yemeği reddedebiliyor. Bu durum genelde diğerlerine göre daha nadir gözlemleniyor.
14:35:55Yemek yedirmek, besleme kültürümüzde bir tür sevgi ve ilgi göstergesi… Sadece anne ve babaların çocuklarına değil, yetişkinlerin de birbirlerine uyguladıkları bir ısrardır bu… Yani anne ve baba ilgi, sevgi göstergesi olarak çocuklarına yemek yedirmeye çalışıyorlar. Diğer bir sebep de anne ve babanın çocuk yemek yemezse yeterince beslenemeyeceği, hastalanacağı, gelişemeyeceği korkusu yaşaması… Bu nedenle çocuğa zorla yemek yedirmeye çalışıyorlar.
ÇEVRENİN ETKİSİ
Dış faktörler de anne ve babaların yemek konusunda çocuklarına karşı olan tutumunu etkiliyor. Özellikle aile büyüklerinin geçmiş yıllardan edindikleri ‘gürbüz çocuk sağlıklıdır’ inancı ile çocuğu biraz zayıf gördüklerinde anne ve babayı eleştirmesi, ne kadar duyarsız kalmaya çalışsa da anne ve babayı etkiliyor. O noktada anne-baba suçluluk duygusuna kapılıp kendi ebeveynliklerini sorgulayıp çocuğu yeterince iyi besleyemediklerini düşünebiliyorlar. Tabii bir de anne ve babanın çevreden gördükleri, büyüklerinden öğrendikleri çocuğa yemek yedirme şekli var. Onlar da gördüklerini uygulamaya çalışıyorlar.
YEMiYORSA NE YAPACAĞIM?
• Çocuğun kendisini açlıktan öldürmeyeceğine inanarak acıktığı zaman yemesine izin verin.
• Çocuğun yemekle sağlıklı bir ilişki kurabilmesi için, yemek yese de yemese de sofrada ailesi ile oturmasını sağlayın ve ailece sohbet edin.
• Çocuğa yemek yemesinin onun için ne kadar faydalı olduğunu bıkmadan usanmadan anlatın ve yemeği ödül almak ya da ailesini mutlu etmek için değil, kendisi için yemesi gerektiğinin farkına varmasını sağlayın.
• Önüne bol miktarlarda yemek koymak yerine az koyun ve isterse yeniden verin.
• Ona doğru beslenme alışkanlıkları konusunda rol model olun. Eğer siz sebze yemiyorsanız onun sebze yemesini beklemeyin.
• Çocuk yemek yemiyorsa ona sebebini sorun. Altında yatan duygusal bir sebep olup olmadığını öğrenin ve gerekirse bir uzmandan destek alın.
YAPILAN YANLIŞLAR…
Çocuğa büyük miktarlarda yemek koymak, her şeyden bol bol yemesi gerektiğini düşünmek, ona zorla her şeyden yedirmeye çalışmak, yediği zaman onu tatlı ile ödüllendireceğini söylemek en büyük yanlışlardan… Çok miktarda yemek çocuğu korkutacağı için hiç yemeyebiliyor. O nedenle makul olan, önüne az miktarda yemek koymak, isterse daha fazlasını vermek… Çocukların da büyükler gibi bir damak zevki var. Dolayısıyla her sebzeyi, meyveyi ya da süt ürününü sevmek zorunda değiller. Her şeyden yemeye zorlamak yerine onun seçimlerine saygı duymak yerinde bir davranış oluyor. Yalnız her besin grubundan yeterli miktarda aldığından emin olunması gerekiyor. Örneğin, çocuk eğer süt içmiyorsa süt içmeye zorlamak yerine yoğurt ya da peynir yemesini sağlamak daha mantıklı… Önemli olan protein, karbonhidrat, yağ, vitamin ve mineralleri yani tüm gruplardaki yiyeceklerden yemesini sağlamak olduğu için bunları hangi yiyecekten aldığı çok fark etmiyor. Çocuğa, yemek yediği takdirde tatlı, çikolata ve benzeri yiyeceklerle ödüllendirileceğini söylemek de yanlış, çünkü çocuk bu durumu aileyi kontrol etmek için kullanıyor ve tüm isteklerini yaptırıyor. Onun yanı sıra tatlı ve çikolata gibi besinleri ödül olarak göreceği için yetişkin olduğu zaman da her kendisini ödüllendirmek istediğinde bu yiyeceklere başvuruyor.
ANNE-BABALARIN YEMEK KONUSUNDA KESİNLİKLE YAPMAMALARI GEREKEN DAVRANIŞLAR VAR MI?
Çocuğa zorla yemek yedirmek için onu kovalamak, yemediği için onun azarlamak ve ona bağırmak çocuğun yemekle arasında sağlıksız bir ilişki kurmasına sebep oluyor ve yemek onda kaygı yaratıyor. Televizyon ya da bilgisayar karşısında yemek yedirmeye çalışmak ise çocuğun sofra adabı öğrenmeyip ne yediğinin farkına varmadan yemesine sebep oluyor ve bu çocuk ileride aşırı yeme davranışı geliştirip kilo problemleri yaşayabiliyor. Çocuğu yemek yerse ödüllendireceğini söylemek ise çocuğun aileyi yemekle kontrol etmesi sonucunu doğuruyor. Aynı zamanda yemek sonrası ödül kavramı yemeğin kötü bir şey olduğu duygusu yaratabiliyor. Eğer ödül abur cubur türü bir yiyecek ise bu tür yiyecekler bir ödül olarak algılanıyor ve çocuğun ileriki yaşlarda da en favori yiyeceği haline geliyor.
SEVMEDİĞİ YEMEKLE BARIŞTIRMAK İÇİN…
• Söz konusu gıdayı, sevdiği gıdalarla birlikte verin. Örneğin çocuğunuz sebzeyi sevmiyorsa ona sebzeli pizza yapın.
• Sevmediği yiyecekleri sevdiği, mutlu olduğu ortamlarda verin. Böylece çocuğunuzun sevmediği yiyeceklerle ilgili güzel anılara sahip olmasını sağlayın.
• Yemekleri eğlenceli şekilde sunun. Örneğin sevmediği yiyeceklerden tabağa gülen yüz yapın. Yenitarifler öğrenip seçeneklerinizi artırın.
