Bundan neredeyse 20 yıl evvel çocuklar daha çok sokakta vakit geçiriyor, bisiklete biniyor, koşuyor, saklambaç, seksek, bilye üzere klasik küme oyunları oynuyordu. Bu ömür şartları sayesinde çocuklar daha çok hareket ediyor, tabiat ile daha yakın ilgi kurabiliyor, daha fazla sayıda akran ile alakada olabiliyorlardı. Değişen hayat şartları çocukları meskenlere kapattı. Çocuklarımız artık trafik yoğunluğu, park ve bahçelerin azlığı sebebi ile daha çok meskende ve tekrar azalan komşuluk münasebetlerimizin de tesiri ile, apartmanda kimlerin oturduğundan bir haber ve bu sebeple daha yalnızlar. Konutta kalan çocukların da tek çıkış yolu teknolojik oyun ve oyuncaklar…
Lakin değişim yalnızca sokakta değil, mesken ve aile ortamında da önemli değişimler kelam konusu. Artık sofraya verilen kıymet ne yazık ki azalmış durumda. Azalmış olmasa bile, ebeveynlerin çalışma şartları, çocukların okul saatleri, büyük kentin trafikte insanlara kaybettirdiği vakit derken, sabah ve akşam sofrada ailece, keyifli sohbet eşliğinde yemek yeme ritüeli ne yazık ki sıklığını kaybetmiş durumda. Tekrar modern toplumun pazarlama dünyasının kuvvetli yaptırımı doğrultusunda, ailenin her bir ferdinin odasında bir televizyon, 9-10 yaş çocuklar dahil neredeyse ailenin her bir ferdinin cebinde telefon ve elbette meskende en az iki tablet. Bu eserler varsa kullanmamak ayıp olur fikri ile, meskende kısa bir sohbetten ve tahminen ödev faslından sonra herkes kendi dijital dünyasına dalmakta; çocuk oyunlara, anne ve babaysa e-postalara ya da toplumsal medyaya…
Peki diyeceksiniz, sorun bunun neresinde?
Sorun şurada başlıyor. Biz yetişkinlerin, hayatını kolaylaştıran ve hatta kullanmamanın anlamsız kaldığı şu günlerde, çocukların teknolojik ürünler ile uzun saatler geçirmesinin önemli ziyanları kanıtlanmış durumda. Fakat asıl sorun dijital eserler ve çocuk kullanıcılar değil. Birden fazla meselede olduğu üzere, sorunu yaratanlar üzerinden gitmeliyiz. Yani aileler ve uzmanlar yalnızca teknolojik eser kullanımının zararlarından yakınıyorlar. Pekala bu eserlerin kullanıma başlama yaşı, kullanım sıklığı ve çocuklar için bu eserlere sığınmalarına pürüz olacak keyifli, huzurlu, eğitici hayat alanları sağlamak kimin sorumluluğunda? Asıl sorun bence eserler yahut uygulamalar değil, sorun bu eser ve uygulamaları kimin, ne sıklıkla ve ne emelle kullandığı.
Çocukların teknolojik aletleri kullanımıyla ilgili tekliflerim şöyle:
- Çocukların teknolojik eser kullanımı ihtiyaçları ile orantılı olmalı.
- Bilgisayar ve tabletlerde yer alan uygulamalar ebeveyn kontrolünden geçmiş olmalı, mühleti takip edilmeli, reklam içermemeli.
- Bilgisayar ve tablet üzere eserler ödev ve araştırma gayesi ile çocukların kullanımına sunulmalı.
- Öncelikle ebeveynler kullanım müddetleri ve sıklığı ile çocuklara örnek olmalılar.
- Özellikle televizyon yatak odalarında olmamalı.
- Çocuklar için yaşıtları ile vakit geçirebilecekleri oyun grupları, okul öncesi kurumlara başlama ve devam etme imkanı sağlanmalı.
- Çocuklar ile tabiatta vakit geçirilmeli; koşmalarına, tökezlemelerine, farklı objeleri ellerine almalarına ve kirlenmelerine müsaade edilmeli.
- Mümkün ise, erken yaşta keyif aldıkları bir spor aktivitesine başlatılmalı.
- Erken yaşlardan itibaren tiyatro , müzikal ve sergilere (kısa süreli) gitmeleri sağlanmalı. Emel burada çocukların bu kültürel aktivitelere gidip, tüm müddet boyunca ilgi ile ya da uygun toplumsal kurallar çerçevesinde hareket etmeleri değil. Gittiğiniz opera binasının havasını solumak, sizi bileti alırken gözlemlemek, insanların nasıl davrandığı ile ilgili fikir sahibi olmaya başlamak gelecek yıllarda kültürel aktivitelerden keyif alması için değerli bir yatırım.
- Mutlaka her gün bir ebeveyn keyif ile çocuğuna kitap okumalı. Erken yaşlardan itibaren kendisine kitap okunan çocuklar, hem kitap okuma sevgi ve alışkanlığı kazanıyor hem de akranlarına oranla çok daha yüksek bir sözcük dağarcığına sahip olabiliyor. Geniş söz haznesi çocukların hafıza ve dikkati sürdürme üzere öğrenmeyi doğrudan etkileyen bilişsel süreçlerini olumlu tarafta etkiliyor. Geniş söz haznesi, bireylerin hafızaya dayalı öğrenme zahmeti yaşama mümkünlüğünü düşürüyor.
Eğitimci ve ailelerin bu durumun farkına varıp, okul ve aile ortamında olabildiğince doğal ve yaşıt takviyeli aktiflik ve programlar ile çocukların gelişimlerini desteklemeleri kıymetli. Çocuklar gerçek hayatta uyaran zenginliği içerisinde gelişimlerini sürdürürlerken, çizgi sinemaların izlenmesi ve çocuk dostu dijital aktifliklerin gerçekleştirilmesi, en fazla 20 dakika ve ebeveyn denetiminde sağlanabilir.
Teknolojik eser kullanımı ve obezite, teknolojik eser kullanımı ve öğrenmede %40 azalma üzere birçok araştırmanın olumsuz sonucunun, kullanım tavrı ile ilgili olduğunu unutmayalım. Gerçek dünyada keyifli bir alan yaratıp, çocuklarımızı oraya çekelim. Teknolojik aletlerin öğrenmek için değil öğrenileni pekiştirmek için, bir arkadaş olarak değil arkadaşlara ulaşmak için kullanılan bir araç olduğunu, maksat olmadığını evvel biz hatırlayalım ve hem eğitimciler hem de ebeveynler olarak çocuklarımıza örnek olalım.
