Pudra.com okuyucularından “üstün zekalı çocuklar” konusunda aldığımız pek çok soru üzerine çocuklarda üstün zeka konusunu yine ele almaya karar verdik.
Davranış Bilimleri Enstitüsü Yetişkin ve Aile Danışmanlığı Bölümü’nden Uzman Klinik Psikolog Zeynep Zat’a çocukların üstün zekalı olup olmadıklarını nasıl anlayabileceğimizden zeka testlerinin nasıl ve kimler tarafından uygulanabileceğine, üstün zekalı olmanın hiperaktiviteyle ilişkili olup olmadığından üstün zekalı çocuklara nasıl bir eğitim verileceğine kadar mevzuyla ilgili herkesin merak ettiği soruları ilettik.
İşte, Uzman Klinik Psikolog Zeynep Zat’ın Pudra.com okuyucularını aydınlatacak yanıtları…
Üstün zekalı çocuklar kelam konusu olduğunda birinci ve en kıymetli bahislerden biri bu çocukların belirlenmesidir; zira lakin bu sayede onların şahsî, ruhsal, toplumsal ve akademik omurlarındaki gereksinimleri tespit edilir ve bunların gelişimi için uygun adımlar planlanabilir. Aksi takdirde bu çocuklar arkadaş münasebetlerinde pek çok zahmetler yaşayan, derslere ilgisiz ve akademik başarısı düşük bir profil çizerler.
Bu çocukların kimi niteliklerini bilmemiz burada bizim için yol gösterici olacaktır.
Üstün zekalı çocuklar genel olarak, dikkatlerini doğumdan itibaren yaşıtlarına nazaran daha uzun müddet odaklayabilirler. Soyut düşünme üstünlerde daha gelişmiştir. Örneğin basitçe kavram oluşturabilirler. Kanıları akıcı, sözcük dağarcıkları geniş ve ezberleme yetenekleri gelişmiş olabilir. Kendi başlarına okumayı öğrenebilirler. Sayılara yaşıtlarından daha erken ilgi duymaya başlayabilir, vakit kavramı da yaşıtlarından erken gelişebilir.
Üstün zekalı çocuklar yeni mekanik aletleri kendileri keşfedebilirlerken, daha az yapılaşmış öğrenme malzemesini seçerler. Başladıkları vazifesi bitirmeleri için kendilerine talih verilmesini bekler ve iki işi birebir anda yapabilirler. Bunların yanı sıra erken devirden itibaren daha sağlıklı, fizikî gelişimleri daha uygun ve duyuları hayli hassastır. Çocuklarda bu özelliklerden birkaçı olduğu durumlarda, üstün zekalı olma ihtimalleri düşünülebilir.
Üstün zekalı çocukların saptamasında en sağlam yol, istatistiksel tahliller sonucunda geçerli ve sağlam olduğu bulgulanmış olan zeka testlerinin kullanılmasıdır.
6-16 yaş arasındakilere çocuklar için Wechsler Zeka Testi (WISC-R) kullanılabilirken, 2 yaş 6 ay ile 7 yaş 3 ay ortasındaki çocuklara Wechsler Okul öncesi ve Birincil Zeka Ölçeği (WPPSI) uygulanır. Lakin bir çocuğun üstün zekalı olup olmadığına karar verirken, sırf bu testlerin sonuçları ile sonlu kalmamak çok değerlidir.
Testlerin yanı sıra öğretmenlerin ve psikologların değerlendirmeleri de üstün zekalı olup olmadığını öngörmede tesirlidir ve kendilerinden alınan dataların de göz önünde bulundurulmasında fayda vardır. Örneğin, literatür araştırmaları İngiltere, Amerika ve Çin'de öğretmen değerlendirmelerinin epey güzel bir yordayıcı (tahmin) olduğunu gösterir. Aile geçmişinde üstün zekalı bireyler olması da çocuğunuzun üstün zekasına bir işaret olabilir.
Sadece Türk Psikologlar Derneği tarafından verilen WISC-R testi uygulama sertifikasına sahip olan psikologlar uygulayabilir. Ailelerin testi uygulayan bireye bu sertifikaya sahip olup olmadığını sorma hakkı vardır.
Üstünlerin çok hassas bir hudut sistemine sahip olmaları, üstün olmayan yaşıtlarına nazaran daha hareketli olmalarına neden olabilir. Lakin 'hareketli' diye tanım edilen üstün zekalı çocukların, hiperaktivite tanısı almış çocuklar ile karıştırılmaması çok değerlidir.
Hiperaktivite bozukluğu olan çocuklar, davranışlarını regüle eder (düzenler) ve rastgele bir aktivite üzerinde konsantrasyonlarını uzun müddet devam ettirmekte zahmet yaşarken, üstünler rastgele bir mevzu ile ilgilendiklerinde bu husus üzerine yoğunlaşabilirler. Hatta meraklı ve istekli olduklarında daha uzun müddet bunun üzerine çalışabilirler.
Çocuklarda hiperaktivite bozukluğu olduğundan şüphelenildiğinde kesinlikle bu hususta uzman bir profesyonele başvurulmalıdır.
Üstün zekalı çocukların akademik muhtaçlıkları ve güçlü oldukları alanlardaki muhtaçlıklarını karşılamak için “farklılaştırılmış” eğitim modeli uygun olabilir. Bu mevzudaki farkındalığın son yıllarda gelişmesi ile ülkemizde de özel programlarda eğitim veren okullar mevcuttur.
Ailenin üstün zekalı çocuklarına karşı tavırları çocuklarını akademik, toplumsal ve ruhsal gelişimleri için çok kıymetlidir. Ebeveynlerin, çocuklarının üstün zekalı olmasından ileri gelen muhakkak davranış, his ve kanılarının farkında olması, bunları anlamlandırabiliyor olması ve uygun reaksiyonlar vermesi çok pahalıdır. Ebeveynlere, çocuklarının güçlü yanlarını ve yaşıtlarını geride bırakan performanslar sergilediği alanları belirlemekte ve bu alanlardaki gelişimlerini desteklemekte kıymetli vazifeler düşer.
Rehberlik ve araştırma merkezleri, özel danışmanlık merkezleri, birtakım okullarda ve kimi hastanelerin psikiyatri/psikoloji kısımlarında uygulanabilir.
Pudra.com'un notu:
Bulunduğunuz vilayet ve ilçedeki Ulusal Eğitim Bakanlığı’na bağlı Rehberlik ve Araştırma Merkezi’nin bilgilerine ulaşmak için Google'da “Rehberlik ve Araştırma Merkezi” ve ilçe ismi ile arama yapabilirsiniz.
Ayrıyeten Üstün Zekalılar Merkezi’ne 0216 326 81 88 ve 0543 236 61 20 numaralı telefonlardan ulaşabilirsiniz.
