Yazı: Elif Girgin
Belki adını ilk kez duyuyorsunuz, belki de sık sık duymaya başladınız; son günlerde dünyayı kasıp kavuran Zika virüsünden bahsediyoruz…
Sivrisinekler yoluyla bulaşan virüs, özellikle hamileleri tehdit ediyor ve anne karnındaki bebeğin beyin gelişimine önemli ölçüde zarar vererek ciddi anomalilere neden oluyor. Kesin bir tedavisi ise henüz yok. Virüsün nasıl bulaştığı, hamileleri ve bebekleri nasıl etkilediği, belirtilerinin neler olduğu ve korunmak için ne gibi tedbirler alınabileceği ile ilgili sorularımızı Memorial Şişli Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum bölümünden Op. Dr. Gönül Özer yanıtladı.
Zika virüsü nedir?
Yeni bir virüs olduğundan etkileri ile ilgili bilgiler sınırlı ve çok detaylı değil. Hamile kadınlarda ciddi sıkıntılara neden olan Zika virüsü, yaklaşık 70 yıl önce ilk kez Uganda’nın Zika ormanlarında yaşayan maymunlarda tespit edildi.
Aedes sivrisinekleri ile bulaşan bu virüs kendini kanda gösteriyor. Kanda görülen her virüs, vücudun diğer sıvılarında da görülüyor. Sperm ve vajinal sıvılarda da varlık göstermesi mümkün olduğu için cinsel yolla bulaşma ihtimali de hayli artıyor.
Nasıl bulaşıyor?
Sivrisinek ısırması ile bulaşan virüs, parenteral adı verilen yolla anneden bebeğe, kan nakli yoluyla bulaşıyor. Son zamanlarda cinsel yolla da bulaştığına dair birkaç vaka da rapor edildi.
Belirtileri neler?
Baş ağrısı, ateş, döküntü (özellikle yüz, boyun, ense ve omuz bölgesinde), gözlerde kızarıklık
ile kas ve eklem ağrıları…
Tanı nasıl konuluyor?
Hastalığın akut döneminde alınan kan örneklerinde çalışacak olan PCR testi ile viral RNA tespit edilebiliyor. Ayrıca yine kanda Zika virüs spesifik antikorlarına bakılabiliyor. Hastalığın başlangıcından üç gün sonra Igm antikorları tespit edilebiliyor.
Nasıl tedavi ediliyor?
Zika virüsünün tedavi şekli şikayetlere göre saptanıyor. Dinlenme, bol sıvı alınması, ağrı ve ateş için ağrı kesici ve ateş düşürücüler kullanılması gerekiyor. Antibiyotikler tüm virüslerde olduğu gibi bunda da etkili değil ve alınmamalı. Şikayetlerin şiddetli olduğu durumlarda doktor desteği önemli ancak kesin tedavisi ya da aşısı bulunmuyor.
En çok hangi ülkelerde görülüyor, hangi ülkeler risk altında?
Latin Amerika ülkeleri başta olmak üzere 20’den fazla ülkede görülen virüs, Dünya Sağlık Örgütü’nün yaptığı açıklamaya göre Tropikal Afrika, Güneydoğu Asya, Pasifik Adaları, Orta ve Güney Amerika’da yayılıyor.
Korunmak için neler yapılabilir?
Zika virüs enfeksiyonunun olduğu ülkelere ziyaretlerin ertelenmesi, sivrisineklere karşı önlem alınması, uzun kollu, kalın dokunmuş kıyafetlerin ve pantolonların tercih edilmesi, vücudun açıkta kalan yerlerine sinek kovucu losyonların sürülmesi, evlerin camları ve kapılarının sineklere karşı tellerle korunması, sivrisineklerden korunmak için iç mekanlarda daha çok zaman geçirmenin tercih edilmesi ve sulak yerlerin kurutulması alınacak önlemler arasında.
Ayrıca cinsel yolla bulaşan tüm hastalıklarda olduğu gibi prezervatif kullanımı da önemli. Zika virüsü için şu an bir aşı olmadığı için virüsün görüldüğü bölgelere seyahat edecek kişilere aşı uygulamak mümkün değil. Genel olarak o bölgeye seyahat edilecekse dikkatli olmak ve bölgedeki insanlarla temastan kaçınmak doğru olur.
Hamileler daha dikkatli olmalı
Virüs en çok hamileleri etkiliyor. Tıp otoriteleri henüz acil durum aşamasına geçmedi ancak 2016 Olimpiyatları’nın Brezilya’da yapılacak olması kafalarda soru işaretleri oluşturuyor. Şimdilik çok ciddi bir salgından bahsedilmiyor ancak sivrisineklerin yaygın olduğu bölgeyle temas edildikçe ihtimal artacaktır. O bölgeye seyahat edecek kişilerin eşleri ve gebeler risk grubunda. Bu bölgeleri ziyaret etmeyi düşünen hamileler seyahatlerini ertelemeli. Seyahat etmek zorunda olanlar sivrisineğe karşı koruyucu tedbirler almalı ve doktor muayenesinden geçmeli.
Hamilelikte Zika virüsü anne ve bebekte ne gibi sorunlara neden oluyor?
Zika virüsünün hamilelere bulaşması, ‘mikrosefali’ adı verilen küçük kafalı bebeklerin doğmasına yol açıyor. Bu bebeklerin beyin gelişimi tam olmadığı için zeka geriliğine, fiziksel sorunlara hatta ölümlere de neden olabiliyor. Ancak söz konusu sivrisinekler olduğu için hastalığın kendi bulunduğu kıtadan dışarı çıkması biraz zor görünüyor.
Zika virüsü bebeğe emzirme yolu ile de bulaşır mı?
Hamile kişiden bebeğe geçer fakat emzirme nedeniyle geçişi konusunda henüz yeterli bilgi bulunmuyor.
Çocukları nasıl etkiliyor?
Memorial Şişli Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Bölümü’nden Doç. Dr. Ercan Tutak, Zika virüsü taşıyan bir sivrisineğin gebe bir kadını ısırması sonucunda alınan virüsün plasentayı geçerek bebeğe ulaştıktan sonra bebeğin beyin gelişiminde duraklamaya yol açtığını ve baş çevresi küçük, beyin gelişimi geri kalmış bir bebeğin doğumunun gerçekleşmesine neden olduğunu söylüyor. Anne karnındaki bebeğe etkileri son derece önemli olsa da Zika virüsü ile enfekte bir sivrisinek tarafından ısırılan çocuklarda virüs sadece ateş, baş ağrısı, deride döküntü ve kaşıntılı kırmızı göz bulgularına yol açıyor ve dinlenme, bol sıvı alınması, ağrı kesici ve ateş düşürücülerle tedavi ediliyor. Şimdiye kadar Zika virüsüne karşı etkili bir aşı veya ilaç bulunmadığını belirten Doç. Dr. Tutak, bu nedenle hastalığa yakalanmamak için öncellikle hastalığın yaygın olduğu Güney Amerika ve Güneydoğu Asya ülkelerine özelikle hamile bireylerin seyahat etmemesi uyarısında bulunuyor. Zika virüsü sivrisineklerle taşındığı için bu bölgelerde sivrisinekle mücadeleye ağırlık verilmesi gerektiğinin de altını çiziyor.
TÜRKİYE’DE VE DÜNYADA SON DURUM
• Türkiye için kesin bir risk görülmüyor ve virüs alarmı verilmiş değil. Ayrıca görülmüş bir Zika virüsü vakası da yok. Ancak Sağlık Bakanlığı özellikle gebelerin virüsün görüldüğü ülkelere seyahat etmemesi uyarısında bulundu.
• Amerikalı bilim insanları, tedavisi olmayan Zika virüsüne karşı aşının ancak 10 yıl sonra çıkabileceğini açıkladı.
• Amerika, İngiltere, Hollanda, İsviçre, İspanya, Avustralya gibi birçok ülkede Zika virüsü saptanmış durumda ancak bunların tamamı salgın bulunan ülkeye seyahat etmiş kişiler.
• Virüs, tahmin edilenden daha hızlı yayıldığı ve büyük bir salgına dönüşme riski bulunması dolayısıyla Dünya Sağlık Örgütü tarafından küresel acil durum kapsamına alındı.
• Brezilya’da eylül ayından beri kafaları anormal küçüklükte doğan bebek sayısı yaklaşık dört bin ve mikrosefali hastalığına bağlı nedenlerden dolayı 76 bebek yaşamını yitirdi.
